آشنایی با رشته های دانشگاهی

[Roya73]

سلام بچه ها

این تاپیک در مورد رشته های دانشگاهی هستش که بعدا براتون می ذارم فعلا تاپیکشو داشته باشین تا بعد

[Roya73]

36_شیمی

مجموعه رشته شيمي (شيمي محض، شيمي کاربردي، شيمي دبيري) در مقاطع کارشناسي، کارشناسي ارشد و دکتري از مجموعه رشته هاي علوم پايه است. که اهميت و جذابيت خاص خود را داراست. بدون شک علوم پايه، پايه تمامي علوم و کاربردها در جامعه است. کار در زمينه علوم پايه و تحقيقات و سرمايه گذاري در آن جزو افتخارات خاص هر ملتي است. اين رشته توسط داوطلبان آزمون سراسري که در گروههاي رياضي و تجربي تحصيل کرده اند انتخاب مي گردد. سابقه طولاني اين علم در زندگي بشر گوياي اهميت خاص آن براي اوست. اين علم در طول تاريخ، بخصوص در دهه هاي اخير،توسعه روز افزوني را طي نموده است. اختصاص جوايز بزرگ در سطح جهاني به اين رشته (از جمله جايزه نوبل) گوياي اهميت شايان اين رشته تحصيلي است. علم شيمي پايه اي است براي ديگر علوم تجربي، به طوري که امروز، گستردگي علم شيمي به حدي است که نمي توان آن را از شاخه هاي ديگر تحصيل مجزا و حد و مرزي براي آن مشخص نمود. اهميت و کاربرد شيمي در پزشکي، دارو سازي، کشاورزي، صنايع غذايي، علم مواد، راه و ساختمان، صنايع پلاستيکي، رنگ و رزين و... بر هيچ کس پوشيده نيست.
پيشرفتهاي اخير ايران در توسعه کارخانجات مادر مانند پتروشيمي، پالايشگاه، صنايع پلاستيکي، صنايع غذايي و دارويي نيز توجه خاص به اين رشته را ايجاب مي کند. افزايش سطح کيفيت محصولات، اعمال استانداردهاي مطلوب، همگي نياز به ارتقاي دانش شيمي دارد. يک آزمايشگاه خوب در هر موسسه و کارخانه اي با يک شيمي دان خوب مي تواند بازدهي مطلوبي داشته باشد. اغلب آزمايشگاههاي کارخانجات مادر يا کارخانجات تبديلي معتبر در کشور توسط متخصصان و کارشناسان شيمي اداره مي شود. با عنايت به گسترش فراگير فرآيند توليد و توسعه، در کشور، توجه بيشتر به علم شيمي از ضروريات محسوب مي گردد. در حال حاضر، رشته شيمي در مقطع کارشناسي در سه گرايش: شيمي محض، شيمي کاربردي و شيمي دبيري در اغلب دانشگاههاي کشور ارائه مي گردد. خوشبختانه مقاطع تحصيلات تکميلي در گرايشهاي متفاوت اين رشته، در تعداد قابل توجهي از دانشگاههاي مملکت داير است و با توجه به سابقه طولاني رشته شيمي در دانشگاههاي ايران، توان علمي متخصصان اين رشته در وضعيت مطلوب و قابل قبولي است.
تعريف و هدف
دوره کارشناسي شيمي يکي از دوره هاي آموزش عالي است که داراي سه شاخه: شيمي محض، شيمي کاربردي و شيمي دبيري مي باشد. هدف آن، آموزش و تربيت کارشناسان متخصص در زمينه هاي آموزش شيمي در دوره هاي مختلف دبيرستاني، راهنمايي و تربيت کمک پژوهشگر، آماده نمودن دانشجويان براي ورود به دوره کارشناسي ارشد و دکتري در ارتباط با تربيت کادر آموزشي و پژوهشي مورد نياز دانشگاهها و موسسات تحقيقاتي و تربيت متخصصان مورد نياز صنايع شيميايي کشور است.
کارشناسان شيمي علاوه بر داشتن واحدهاي مشترک درسي، واحدهاي اختصاصي شاخه خاص خود را مي گذرانند؛ البته دانشجويان براي انتخاب 15 واحد درسي حق انتخاب و آزادي عمل دارند (به جز گرايش دبيري که 3 واحد انتخابي دارند). با انتخاب درست اين واحدها، دانشجويان در گرايش تخصصي تري مانند: شيمي فيزيک، شيمي تجزيه، شيمي آلي، شيمي معدني، شيمي پليمر، بيوشيمي و ديگر گرايشها اطلاعات تخصصي تري را کسب مي نمايند.
اهميت و جايگاه در جامعه
شيمي تنها علمي است که 104 عنصر طبيعت را همراه نام خود دارد و بررسي خواص، ساختمان، ترکيبات و اهميت آنها در محدوده علم شيمي است. از آن جايي که جهان مادي از اين عناصر تشکيل شده است، هيچ چيز در هيچ جا نمي توان يافت که بي نياز از علم شيمي باشد. به عبارت ديگر، آثار شيميايي در تمام کائنات يافت مي شود؛ به طوري که اگر لحظه اي فعاليتهاي شيميايي از کائنات حذف شود،بلافاصله همه چيز متوقف خواهد گرديد؛ ديگر نوري از خورشيد ساطع نخواهد شد،حياتي نخواهد بود، سوخت و سازي در بدن جانوران و گياهان انجام نخواهد گرفت و ... . همه تحولات مادي در جامعه به شيمي وابسته است. اگر واکنشهاي شيميايي نباشند هيچ گونه توليدي رخ نمي دهد، هيچ فعاليت اقتصادي وجود نخواهد داشت و هيچ ماده اي نخواهد بود که ساخت و سازي انجام گيرد.
مجموعه آنچه بيان شد نشانگر اهميت شيمي و فرآيندهاي آن در جامعه است. فعاليتهاي عمده جامعه از جمله: کاربرد نفت، گاز، پتروشيمي، لاستيک، پلاستيک، صنايع غذايي، صنايع نساجي، دارويي، کشاورزي و... همگي شيميايي هستند. افرادي که در جهان در ارتباط با علم شيمي کار مي کنند بدون شک بيشتر از تمام علوم ديگر هستند.
طول دوره و شکل اجراي آن
طول متوسط دوره کارشناسي شيمي 4 سال و شامل 8 نيمسال تحصيلي و 17 هفته آموزش کامل در هر نيمسال است. مدت زمان هر واحد درسي نظري 17 ساعت و آزمايشگاهي حداقل 34 ساعت است. به علت کيفيت خاص برخي از آزمايشگاههاي شيمي که نياز به مدت زيادتري دارند، جلسات آزمايشگاه به صورت سه ساعتي برگزار مي گردد
1آزمايشگاه شيمي آلي 1 2آزمايشگاه شيمي آلي 2 3آزمايشگاه شيمي فيزيک 1 4آزمايشگاه شيمي فيزيک 2 5آزمايشگاه فيزيک پايه 1 6آزمايشگاه فيزيک پايه 2 7آزمایشگاه خوردگی فلزات 8آزمایشگاه سنتز مواد آلی 9آزمایشگاه شیمی تجزیه 1 10آزمایشگاه شیمی تجزیه 2 11آزمایشگاه شیمی تجزیه دستگاهی 12آزمایشگاه شیمی صنعتی 13آزمایشگاه شیمی عمومی 1 14آزمایشگاه شیمی عمومی 2 15آزمایشگاه شیمی معدنی 1 16آزمایشگاه شیمی معدنی 2 17آنالیز عددی 18اصول بيوشيمي 19اصول تصفيه آب و پسابهاي صنعتي 20اصول صنايع شيميايي 21اصول محاسبات شیمی صنعتی 22الکترو شيمي صنعتي 23تجزیه نمونه های حقیقی 24تمرین پژوهش 25جداسازي و شناسيايي ترکيبات آلي 26خوردگي فلزات 27روش استفاده از متون علمی شیمی 28رياضي عمومي 1 29رياضي عمومي 2 30زبان تخصصی شیمی 31سمینار موضوع روز 32سنتز مواد آلی 33شاخص هاي بهداشتي 34شيمي آلي 1 35شيمي آلي 2 36شيمي آلي فلزي 37شيمي تجزيه 1 38شيمي دارويي 39شيمي صنايع معدني 40شيمي عمومي 1 41شيمي عمومي 2 42شيمي فيزيک 1 43شيمي فيزيک 2 44شيمي فيزيک آلي 45شيمي محيط زيست 46شيمي معدني 1 47شيمي هستهاي 48شيمي و تکنولوژي پليمر 49شيمي و تکنولوژي نفت 50شیمی آلی 3 51شیمی تجزیه 2 52شیمی تجزیه دستگاهی 53شیمی سطح و حالت جامد 54شیمی صنعتی 1 55شیمی صنعتی 2 56شیمی معدنی 2 57شیمی و تکنولوژی چرم 58شیمی و تکنولوژی رنگ 59شیمی و تکنولوژی مواد غذایی 60طيف سنجي مولکولي 61فيزيک پايه 1 62فيزيک پايه 2 63گرافيک و نقشهخواني 64مباني شيمي کوانتمي 65مباني کامپيوتر و برنامهنويسي 66مبانی شیمی پلیمر 67معادلات ديفرانسيل 68نظريه گروه در شيمي 69کارآموزی تابستانی گزارش نویسی و سمینار 70کاربرد الکترونيک در شيمي 71کاربرد طيف سنجي در شيمي آلي 72کارگاه یا شیشه گری
سابقه طولاني رشته شيمي در ايران موجب شده است که تعداد متخصصان قابل توجهي در اين رشته در جامعه، در مقاطع مختلف مشغول فعاليتهاي گوناگون باشند. دوره هاي تحصيلات تکميلي در دانشگاههاي کشور يکي پس از ديگري داير شده و فارغ التحصيلان آنها در مشاغل مختلف مشغول به کار شده اند، به طوري که کيفيت علمي آنها نيز با کشورهاي با سابقه طولاني در اين سطوح قابل مقايسه است. مهمترين گرايشهاي مقاطع کارشناسي ارشد و دکتري دانشگاههاي کشور عبارت است از: شيمي آلي، شيمي تجزيه، شيمي فيزيک، شيمي معدني، شيمي پليمر و بيوشيمي.
گستردگي علم شيمي باعث جذب تعداد زيادي دانشجو در گرايشهاي مختلف شده است، دانشجوياني که استعداد رياضي قوي دارند در گرايشهاي شيمي فيزيک و شيمي تجزيه و شيمي معدني جذب مي شوند. دانشجوياني که پايه علوم تجربي قويتري دارند قادر به ادامه تحصيل در رشته هاي شيمي آلي و بيوشيمي نيز هستند.
تواناييهاي فارغ التحصيلان
فارغ التحصيلان اين دوره مي توانند مسووليت زمينه هاي مختلف از جمله موارد زير را عهده دار باشند:
1- طرح، نظارت و اجراي طرحهاي تحقيقاتي کوچک و بزرگ شيميايي در سطوح مختلف کاربردي و علمي محض، در دانشگاهها، کارخانجات و مراکز تحقيقاتي، به منظور ارتقاي کمي و کيفي محصولات مورد نياز جامعه.
2- مسووليت و ارائه خدمات در آزمايشگاههاي کنترل کيفي، پيگيري و ارائه معيارهاي استاندارد به منظور افزايش کميت و کيفيت محصولات توليدي و همچنين مواد مصرفي کارخانه ها و صنايع.
3- ارائه خدمات آموزشي در سطح دانشگاهها، دبيرستانها و موسسات آموزشي.
4- ارائه طرحهاي پژوهشي به منظور استفاده از منابع اوليه ارزنده موجود در جامعه در جهت افزايش بهره وري از آنها و جلوگيري از صادرات بي رويه مواد اوليه ارزشمند و تبديل آنها به محصولات واسطه اي که ارزش اقتصادي بالاتري دارند.
5- ارائه خدمات در کارخانجات پتروشيمي، پلاستيک، لاستيک، رنگ و رزين، الياف، صنايع غذايي، صنايع دارويي، بهداشتي و شوينده ها.
6- آمادگي براي ادامه تحصيلات در مقاطع بالاتر براي تأمين کادر علمي دانشگاهها و ساير مراکز علمي.
7- کمک به توسعه صنايع دستي که در سطح گسترده اي در جامعه پراکنده هستند؛ از جمله ساخت رنگهاي بهتر و متنوع تر، بخصوص استفاده از رنگهاي طبيعي موجود در صنعت فرش.
8- استفاده از گياهان دارويي فراواني که در مملکت موجودند، به منظور استخراج و شناسايي موارد کاربرد اين گياهان به کمک متخصصان داروساز

[Roya73]

37_علوم دامی

علوم دامي ، رشته اي كه براي شهرنشينان خيلي جالب توجه نمي باشد براي كلان شهرهايي همانند تهران علوم انساني نيز چنگي به دل نمي زند واي به حال علوم دامي اما به هر حال از شهرنشينان محصول وخمات مهندسان علوم دامي و بسياري از افرادي كه در عرصه توليد محصولات دامي تلاش مي كنند بيشترين استفاده را مي برند . رشته مهندسي علوم دامي، يکي از مهمترين رشته هاي کشاورزي است و به منظور تأمين نيروي انساني متخصص و ماهر مورد نياز بخش علوم دامي کشور، در جهت استفاده بهينه از امکانات موجود و بهره گيري از آخرين اطلاعات علمي در زمينه هاي متنوع پرورش دام و طيور و افزايش توليد کمي و کيفي پروتئين حيواني، در مراکز آموزش عالي کشور ايجاد شده است.
1- مهندسي علوم دامي
1-1) تعريف و هدف
علوم دامي مجموعه علوم و فنوني است که در زمينه تغذيه و بهداشت، ژنتيک و اصلاح، فيزيولوژي و مديريت و پرورش حيوانات اهلي و طيور مورد استفاده قرار مي گيرد.
مراکز آموزش عالي کشور در 4 مقطع جداگانه علوم دامي دانشجو مي پذيرند:
الف) کارداني: شامل رشته هاي تکنولوژي توليدات دامي، تکنولوژي پرورش طيور، تکنولوژي پرورش گاو و گاوميش، تکنولوژي پرورش زنبور عسل و تکنولوژي پرورش دام در مرتع.
ب) کارشناسي: شامل رشته هاي مهندسي علوم دامي، مهندسي توليدات دامي، مهندسي پرورش گاو و گاوميش، مهندسي پرورش طيور.
ج) کارشناسي ارشد: شامل رشته هاي تغذيه دام، ژنتيک و اصلاح دام، دکتراي فيزيولوژي دام.
د) دکتراي تخصصي: شامل دکتراي تغذيه دام، دکتراي اصلاح دام، دکتراي فيزيولوژي دام.
تربيت نيرو در مقطعهاي کارداني، کارشناسي، کارشناسي ارشد و دکتراي تخصصي در زمينه هاي مختلف علوم دامي به منظور تأمين نيروي متخصص مورد نياز در واحدهاي دامپروري، سازمانها و نهادهاي تخصصي و برنامه ريزي، مراکز آموزشي در مقطعهاي متوسطه و عالي، محقق و پژوهشگر در بخش کشاورزي و تربيت مجريان، مديران و کارشناسان امور دام در بخشهاي دولتي، تعاوني و خصوصي از جمله هدفهاي اين رشته تحصيلي است.
1-2) اهميت و جايگاه در جامعه
تأمين پروتئين مورد نياز کشور همواره از عمده مشکلات اقتصادي و در عين حال پرهزينه بوده است. در شرايط فعلي نيازهاي غذايي انسان يا از طريق توليدات گياهي تأمين مي گردد و يا از طريق توليدات دامي. توليدات دامي بهترين منبع تأمين پروتئين مورد نياز جوامع بشري است. اهميت اين امر باعث گرديده است که امروزه در کشورهاي پيشرو جهان شاهد پيشرفتهاي شگرف تکنيکي در تأمين منابع پروتئين باشيم. با توجه به موارد فوق نياز و جايگاه رشته علوم دامي در جامعه مشخص مي گردد.
1آبياري عمومي 2آمار و احتمالات 3اصلاح دام 1 4اصلاح دام 2 5اصول بهداشت دام 6اصول تبديل و نگهداري فرآوردههاي کشاورزي 7اصول ترويج و آموزش كشاورزي 8اقتصاد کشاورزي 9اکولوژي 10بررسی مسائل دامپروری 11برنامه نويسي کامپيوتر 12بيماريهاي دام و طيور 13بيماريهاي گياهي 14بيوشيمي عمومي 15پرورش اسب 16پرورش زنبور عسل 17پرورش زنبور عسل تکمیلی 18پرورش شتر 19پرورش طيور 20پرورش گاو شيري 21پرورش گاومیش 22پرورش گوسفند و بز 23پرورش ماهی 24پرورش کرم ابریشم 25تشريح و فيزيولوژي دام 26تغذيه دام 1 27تغذيه دام 2 28تغذیه دام 3 جیره نویسی 29تکنولوژی پشم و پوست 30جانور شناسي 31جنين شناسي 32حشرهشناسي و دفع آفات 33خاکشناسي عمومي 34دامپروري عمومي 35رياضيات عمومي 36زراعت عمومي 37زراعت غلات 38زراعت نباتات علوفهاي 39ژنتيک 40ساخت ابزار و آلات زنبورداری 41ساختمانها و تاسیسات دامپروری 42سمينار 43شناخت گوشت 44شيمي آلي 45شيمي تجزيه 46شيمي عمومي 47صنایع ابنیات 48طرح آزمايشهاي كشاورزي1 49عمليات کشاورزي 50عملیات کارگاهی 51فيزيولوژي توليد مثل 52فيزيک عمومي 53گياهشناسي 1(فيزيولوژي و تشريح ) 54ماشينهاي کشاورزي 55ماشینهای ویژه دامپروری 56مديريت و حسابداري 57مدیریت واحدهای دامپروری 58مرتعداري 59ميکروبيولوژي عمومي 60هوا و اقليم شناسي 61کارآموزي تواناييهاي لازم براي داوطلبان اين رشته و ادامه تحصيل در آن
داوطلب بايد از روحيه کار در محيطهاي کشاورزي و روستايي، کار در کنار حيوانات و گياهان و همچنين از قدرت جسمي لازم، برخوردار باشد و در درسهاي علوم پايه مخصوصاً زيست شناسي قوي باشد.
تواناييهاي فارغ التحصيلان
دانش آموختگان رشته علوم دامي در مقطعهاي تحصيلي مختلف، مي توانند در موارد مختلف، ايفاي وظيفه کنند که به طور مختصر به شرح زير است:
الف) کارداني:
- اداره امور واحدهاي پرورش دام، طيور و زنبور عسل.
- کمک به کارشناسان در تدوين و اجراي برنامه هاي مديريت پرورشي، بهداشت، تغذيه، اصلاح، توليد مثل و ...، دام و طيور.
- همکاري در اجراي طرحها و استفاده بهينه از امکانات موجود.
ب: کارشناسي:
- مديريت واحدهاي توليدي دولتي، تعاوني و خصوصي دامپروري.
- کارشناسي مختصص برنامه ريزي در زمينه هاي مختلف علوم دامي در سازمانهايي چون وزارت کشاورزي، جهادسازندگي و غيره.
- تدريس در هنرستانهاي کشاورزي و کارشناسي امور آموزشي و تحقيقاتي در مراکز آموزش عالي، تحقيقاتي و مشاوره اي.
ج) کارشناسي ارشد
- تدريس درسهاي علوم دامي در آموزشکده ها و دانشکده هاي کشاورزي.
- تحقيق در زمينه هاي مختلف امور دام و طيور.
- برنامه ريزي و هدايت امور اجرايي و تخصصي در زمينه هاي مختلف علوم دامي.
د) دکتراي تخصصي:
- تدريس و پژوهش در مراکز آموزش عالي و پژوهشي کشور - قبول مسووليتهاي مهم اجرايي و مشاوره اي در امر برنامه ريزي، انتقال فن آوري و افزايش توان توليدي بخش علوم دامي کشور.
- کمک در توسعه مرزهاي دانش و فنون پيشرفته در رشته هاي مختلف علوم دامي

- - - Updated - - -

37_علوم دامی

علوم دامي ، رشته اي كه براي شهرنشينان خيلي جالب توجه نمي باشد براي كلان شهرهايي همانند تهران علوم انساني نيز چنگي به دل نمي زند واي به حال علوم دامي اما به هر حال از شهرنشينان محصول وخمات مهندسان علوم دامي و بسياري از افرادي كه در عرصه توليد محصولات دامي تلاش مي كنند بيشترين استفاده را مي برند . رشته مهندسي علوم دامي، يکي از مهمترين رشته هاي کشاورزي است و به منظور تأمين نيروي انساني متخصص و ماهر مورد نياز بخش علوم دامي کشور، در جهت استفاده بهينه از امکانات موجود و بهره گيري از آخرين اطلاعات علمي در زمينه هاي متنوع پرورش دام و طيور و افزايش توليد کمي و کيفي پروتئين حيواني، در مراکز آموزش عالي کشور ايجاد شده است.
1- مهندسي علوم دامي
1-1) تعريف و هدف
علوم دامي مجموعه علوم و فنوني است که در زمينه تغذيه و بهداشت، ژنتيک و اصلاح، فيزيولوژي و مديريت و پرورش حيوانات اهلي و طيور مورد استفاده قرار مي گيرد.
مراکز آموزش عالي کشور در 4 مقطع جداگانه علوم دامي دانشجو مي پذيرند:
الف) کارداني: شامل رشته هاي تکنولوژي توليدات دامي، تکنولوژي پرورش طيور، تکنولوژي پرورش گاو و گاوميش، تکنولوژي پرورش زنبور عسل و تکنولوژي پرورش دام در مرتع.
ب) کارشناسي: شامل رشته هاي مهندسي علوم دامي، مهندسي توليدات دامي، مهندسي پرورش گاو و گاوميش، مهندسي پرورش طيور.
ج) کارشناسي ارشد: شامل رشته هاي تغذيه دام، ژنتيک و اصلاح دام، دکتراي فيزيولوژي دام.
د) دکتراي تخصصي: شامل دکتراي تغذيه دام، دکتراي اصلاح دام، دکتراي فيزيولوژي دام.
تربيت نيرو در مقطعهاي کارداني، کارشناسي، کارشناسي ارشد و دکتراي تخصصي در زمينه هاي مختلف علوم دامي به منظور تأمين نيروي متخصص مورد نياز در واحدهاي دامپروري، سازمانها و نهادهاي تخصصي و برنامه ريزي، مراکز آموزشي در مقطعهاي متوسطه و عالي، محقق و پژوهشگر در بخش کشاورزي و تربيت مجريان، مديران و کارشناسان امور دام در بخشهاي دولتي، تعاوني و خصوصي از جمله هدفهاي اين رشته تحصيلي است.
1-2) اهميت و جايگاه در جامعه
تأمين پروتئين مورد نياز کشور همواره از عمده مشکلات اقتصادي و در عين حال پرهزينه بوده است. در شرايط فعلي نيازهاي غذايي انسان يا از طريق توليدات گياهي تأمين مي گردد و يا از طريق توليدات دامي. توليدات دامي بهترين منبع تأمين پروتئين مورد نياز جوامع بشري است. اهميت اين امر باعث گرديده است که امروزه در کشورهاي پيشرو جهان شاهد پيشرفتهاي شگرف تکنيکي در تأمين منابع پروتئين باشيم. با توجه به موارد فوق نياز و جايگاه رشته علوم دامي در جامعه مشخص مي گردد.
1آبياري عمومي 2آمار و احتمالات 3اصلاح دام 1 4اصلاح دام 2 5اصول بهداشت دام 6اصول تبديل و نگهداري فرآوردههاي کشاورزي 7اصول ترويج و آموزش كشاورزي 8اقتصاد کشاورزي 9اکولوژي 10بررسی مسائل دامپروری 11برنامه نويسي کامپيوتر 12بيماريهاي دام و طيور 13بيماريهاي گياهي 14بيوشيمي عمومي 15پرورش اسب 16پرورش زنبور عسل 17پرورش زنبور عسل تکمیلی 18پرورش شتر 19پرورش طيور 20پرورش گاو شيري 21پرورش گاومیش 22پرورش گوسفند و بز 23پرورش ماهی 24پرورش کرم ابریشم 25تشريح و فيزيولوژي دام 26تغذيه دام 1 27تغذيه دام 2 28تغذیه دام 3 جیره نویسی 29تکنولوژی پشم و پوست 30جانور شناسي 31جنين شناسي 32حشرهشناسي و دفع آفات 33خاکشناسي عمومي 34دامپروري عمومي 35رياضيات عمومي 36زراعت عمومي 37زراعت غلات 38زراعت نباتات علوفهاي 39ژنتيک 40ساخت ابزار و آلات زنبورداری 41ساختمانها و تاسیسات دامپروری 42سمينار 43شناخت گوشت 44شيمي آلي 45شيمي تجزيه 46شيمي عمومي 47صنایع ابنیات 48طرح آزمايشهاي كشاورزي1 49عمليات کشاورزي 50عملیات کارگاهی 51فيزيولوژي توليد مثل 52فيزيک عمومي 53گياهشناسي 1(فيزيولوژي و تشريح ) 54ماشينهاي کشاورزي 55ماشینهای ویژه دامپروری 56مديريت و حسابداري 57مدیریت واحدهای دامپروری 58مرتعداري 59ميکروبيولوژي عمومي 60هوا و اقليم شناسي 61کارآموزي تواناييهاي لازم براي داوطلبان اين رشته و ادامه تحصيل در آن
داوطلب بايد از روحيه کار در محيطهاي کشاورزي و روستايي، کار در کنار حيوانات و گياهان و همچنين از قدرت جسمي لازم، برخوردار باشد و در درسهاي علوم پايه مخصوصاً زيست شناسي قوي باشد.
تواناييهاي فارغ التحصيلان
دانش آموختگان رشته علوم دامي در مقطعهاي تحصيلي مختلف، مي توانند در موارد مختلف، ايفاي وظيفه کنند که به طور مختصر به شرح زير است:
الف) کارداني:
- اداره امور واحدهاي پرورش دام، طيور و زنبور عسل.
- کمک به کارشناسان در تدوين و اجراي برنامه هاي مديريت پرورشي، بهداشت، تغذيه، اصلاح، توليد مثل و ...، دام و طيور.
- همکاري در اجراي طرحها و استفاده بهينه از امکانات موجود.
ب: کارشناسي:
- مديريت واحدهاي توليدي دولتي، تعاوني و خصوصي دامپروري.
- کارشناسي مختصص برنامه ريزي در زمينه هاي مختلف علوم دامي در سازمانهايي چون وزارت کشاورزي، جهادسازندگي و غيره.
- تدريس در هنرستانهاي کشاورزي و کارشناسي امور آموزشي و تحقيقاتي در مراکز آموزش عالي، تحقيقاتي و مشاوره اي.
ج) کارشناسي ارشد
- تدريس درسهاي علوم دامي در آموزشکده ها و دانشکده هاي کشاورزي.
- تحقيق در زمينه هاي مختلف امور دام و طيور.
- برنامه ريزي و هدايت امور اجرايي و تخصصي در زمينه هاي مختلف علوم دامي.
د) دکتراي تخصصي:
- تدريس و پژوهش در مراکز آموزش عالي و پژوهشي کشور - قبول مسووليتهاي مهم اجرايي و مشاوره اي در امر برنامه ريزي، انتقال فن آوري و افزايش توان توليدي بخش علوم دامي کشور.
- کمک در توسعه مرزهاي دانش و فنون پيشرفته در رشته هاي مختلف علوم دامي

[Roya73]

38_مهندسی منابع طبیعی

هدف و ماهیت
مهندسی منابع طبیعی در 5 گرایش تدریس می شود.
توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه
داوطلب دوره جنگل داری باید در زمینه های زیست شناسی ، ریاضی ، زمین شناسی و اکولوژی قوی باشد ، با توجه به کمیت و کیفیت درس هایی که در این رشته تدریس می شود، دانشجو باید از توان و دانش بالایی در زمینه های علوم طبیعی و ریاضی برخوردار بوده ، قدرت تجزیه و تحلیل مسائل طبیعی و بوم شناسی (اکولوژیکی ) را داشته باشد و دارای دقت کافی در مسائل جنگل باشد.
داوطلبان گرایش مراتع و آبخیزداری نیز باید در زمینه های اکولوژی ، علوم زمینی ، آمار و ریاضیات قوی باشند.
بیشتر فعالیت های این رشته در محیط باز و جنگل انجام می گیرد، لذا داوطلب باید از توانایی جسمی و علاقه مندی لازم برخوردار باشد تا بتواند در شرایط مختلف جوی در مناطق بیابانی و کوهستانی فعالیت نماید .
همچنین داوطلب گرایش جنگلداری باید برای کار در محیط های خارج شهر آمادگی جسمی لازم را داشته باشد.
توانایی های فارغ التحصیلان
فارغ التحصیلان رشته علوم و صنایع چوب و کاغذ می توانند در موارد زیر ارائه دهنده خدمات تخصصی باشند:
به عنوان مدیر فنی در بخش های دولتی و یا خصوصی مجتمع های چوب و کاغذ و کارخانه های تولید فرآورده های چوبی .
به عنوان مربی در هنرستان های فنی و حرفه ای و به صورت مجری امور تحقیقات صنایع چوب و کاغذ کشور .
به عنوان کارشناس (مهندس) متخصص در دفترهای فنی سازمان جنگل ها و مراتع (وزارت جهاد كشاورزی) و موسسه های تحقیقات منابع طبیعی .
از جمله کارهایی که فارغ التحصیلان رشته جنگل داری می توانند انجام دهند به شرح زیر می باشد:
1- طراحی ، محاسبه و تهیه طرح های جنگل داری در جنگل های شمالی و سایر قسمتهای ایران در مساحت های مختلف به صورت مجزا و یا طراحی طرح های جنگلداری در داخل یک حوضه آبخیز .
2- طراحی ، محاسبه و اجرای راه ها و جاده های جنگلی ، شامل : مسیریابی ، پیاده کردن مسیر، و زیرسازی جاده ها .
3- نجام کارهای نقشه برداری که در کارهای راه سازی و تهیه نقشه های دقیق جنگلی برای محاسبات و طراحی مورد نیاز است .
4- شرکت در طرح های تحقیقاتی مراکز علمی و موسسات پژوهشی کشور .
5- طراحی و تهیه طرح های بهره برداری از جنگل های ایران.
6- طراحی و تهیه، نظارت و اجرای طرح های جنگل کاری و پارک های جنگلی در مناطق معتدل، خشک و نیمه خشک کشور .
7- طراحی و احداث نهالستان های موقت و دائمی جنگل و تولید انبوه نهال و مکان یابی مناطق تولید بذر و تهیه بذرهای جنگلی و تامین نیاز نهالستان های جنگلی .
8-تهیه، محاسبه و اجرای طرح های آمار برداری و اندازه گیری از جنگل های شمال کشور.
فارغ التحصیلان که به دریافت درجه مهندسی منابع طبیعی در رشته جنگل داری نایل می شوند از اطلاعات کافی فنی و مهندسی از یک طرف و علوم طبیعی و اقتصادی و اجتماعی مربوط به مناطق جنگلی از طرف دیگر برخوردار هستند.
فارغ التحصیلان با دارا شدن درجه مهندسی منابع طبیعی در رشته شیلات، محیط زیست و مرتع و آبخیزداری می توانند در امور زیر مفید واقع شوند:
1- افزایش اطلاعات و آگاهی های افراد نسبت به شیلات و وسایل آن
2- رشد و پرورش قدرت درک مفاهیم اساسی شیلات و آبزیان و زیست گاه های آبی
3- توسعه شایسته در کاربرد مناسب ترین روش برای حل مسایل و مشکلات شیلات کشور
4- کسب مهارت در تهیه ، اجرا و نظارت طرح های پژوهشی کاربردی مربوط به شیلات و آبزیان ، فارغ التحصیلان این رشته می توانند به عنوان کارشناس در موسسات آموزشی و پژوهشی و در سازمان شیلات کشور و واحدهای تابعه به عنوان كارشناسان برنامه ها و پروژه ها خدمت کنند.
فارغ التحصیلان گرایش محیط زیست ، اطلاعات ، علایق و آگاهی های خود نسبت به محیط زیست و مسائل آن در سطح جهان و به ویژه محیط زیست کشور را افزایش می دهند. قدرت درک مفاهیم اساسی محیط زیست و محتوای علمی آنها را رشد و پرورش می دهند و در تهیه و اجرا و نظارت طرح های پژوهشی کاربردی مربوط به محیط زیست مهارت لازم را کسب می کنند.
جنگل داری
مهندسی جنگل داری و اقتصاد جنگل یکی از گرایش های مهندسی منابع طبیعی است که در سطح کارشناسی در بعضی از دانشگاه های معتبر کشور ارائه می گردد.
هدف از این رشته تربیت نیروهای متخصصی است که بتوانند نسبت به طراحی و اجرای طرح های جنگل داری در کلیه مناطق پنج گانه رویشی ایران متشکل از طرح های جاده سازی ، اندازه گیری و آماربرداری، بهره برداری ، جنگل شناسی و جنگل کاری و مسائل اقتصادی اجتماعی جنگل فعالیت نمایند.
جنگل ها به عنوان اکوسیستم های طبیعی ضامن بقای فعالیت های گوناگون موجودات روی زمین بوده و از اهمیت فوق العاده ای برخوردارند. نیاز جوامع بشری از آغاز خلقت به محصولات متنوع تولیدی جنگل روز به روز افزایش یافته و در سال های اخیر نقش آن را در داشتن محیطی سالم و قابل زیست بیش از پیش احساس می نمایند.
فعالیت های کشاورزی صنعتی و اجتماعی با این رشته در ارتباطند و به طور مستقیم و غیر مستقیم از آن سود می برند.
جنگل به عنوان منبع طبیعی تجدید شونده، علاوه بر تامین چوب مورد نیاز انسان، در پالایش آلودگی های هوا ، افزایش ذخایر آبی منطقه ، جلوگیری از فرسایش ، تولید اکسیژن و ایجاد محیطی به عنوان قطب تفریحی و گردشگری موثر است. همچنین به همراه ده ها اثر دیگر ، محیط زیست سالم برای سایر فعالیت های اقتصادی و اجتماعی فراهم می کند.
در سایه حفاظت و مدیریت صحیح و مناسب توسط متخصصان این رشته می توان بستر سرمایه گذاری های کلان اقتصادی و ملی را فراهم نمود و به توسعه پایدار دست یافت.
مرتع و آبخیزداری
هدف تربیت افرادی است که بتوانند در زمینه مراتع و چراگاه های طبیعی برنامه ریزی کنند، در اصلاح و احیا و بهره برداری اصولی از آن ها نظارت کرده و طرف مشورت قرار گیرند، در جلوگیری از فرسایش بادی و بیابان زدایی راه کارهای مختلف طراحی کنند، مدیریت حوزه های آبخیز سدها را بپذیرند و برای برنامه های حفاظت از آب و خاک تجربه کافی کسب نمایند.
علوم و صنایع چوب و کاغذ
دیگر گرایش این رشته علوم و صنایع چوب و کاغذ است که مجموعه علوم و فنونی را شامل می شود که با فراگیری آنها ، دانشجویان در زمینه : نحوه رویش و تولید چوب و عوامل موثر بر آن ، اختصاصات ساختمانی ، طبقه بندی و درجه بندی چوب ها ، تبدیل شیمیایی چوب به خمیر کاغذ و فرآورده های متعدد دیگر ، تبدیل مکانیکی و نیز بازرگانی و داد و ستد چوب و تولیدات آن ، آگاهی لازم را کسب می نمایند.
هدف از ایجاد دوره کارشناسی در رشته علوم و صنایع چوب و کاغذ، تربیت افرادی است که با فراگیری مطالب درسی مربوط بتوانند به عنوان کارشناس در بخش های دولتی و خصوصی تبدیل و تولید چوب و فرآورده های آن به برنامه ریزی، مدیریت و مشاوره بپردازند و یا در موسسه های مختلف تحقیقاتی خدمت نمایند.
با توجه به این که چوب و صنایع مربوط به آن نقش مهمی را در اقتصاد هر کشوری ایفا می کنند، ایران را نیز نمی توان از این قاعده مستثنی دانست به خصوص در جهت نیل به خودکفایی در زمینه تولید چوب و کاغذ، جلوگیری از هزینه سالانه میلیاردها ریال ارز، در نهایت نظر به نرخ بالای رشد جمعیت در ایران و گسترش چشمگیر آن در سال های آتی و به تبع آن افزایش کلی مصرف چوب و کاغذ متخصصانی تربیت شوند تا بتوانند در زمینه های مختلف این رشته آگاهی های کافی کسب نمایند و از عهده انجام آموزش، اجرای تحقیقات ، برنامه ریزی و مدیریت در زمینه : استفاده اصولی و کاربرد صحیح چوب و مواد سلولزی ، حفاظت و نگه داری چوب و تولیدات آن ، سازه های چوبی و تولیدات آن ، مقوا و انواع فرآورده های تخته ای برآیند.
شیلات
هدف تربیت افرادی است که با علوم مختلف بیولوژی جانوری و گیاهی و اکولوژی دریایی به عنوان منابع و زیربنای شیلات آشنا گشته و به شناخت آبزیان داخلی (آب شیرین) و دریایی و نحوه تکثیر و پرورش گونه آبزیان بپردازند و وسایل صید و صیادی و فرآورده های آبزیان را بیاموزند.
محیط زیست
هدف از آموزش محیط زیست ، توسعه و آگاهی و درک دانشجویان پذیرفته شده در این دوره به فرآیند و ارتباطات داخلی در محیط های طبیعی و مصنوعی به صورتی که به ارزش ها و نظریات ، انگیزه ها و تعهدات خود نسبت به حمایت از محیط زیست جامعه عمل بپوشانند و بتوانند اقداماتی برای حل مسائل محیط زیست و بهبود کیفیت زندگی به عمل آورند.
آینده شغلی و بازار کار
با توجه به گستردگی منابع طبیعی و منابع جنگلی کشور، فارغ التحصیلان می توانند در نقاط مختلف ایران جذب سازمان ها و مراکز کاری مربوط شوند. وزارت خانه جهاد کشاورزی ، سازمان جنگل ها و مراتع کشور، موسسات تحقیقاتی منابع طبیعی ، مراکز دولتی دیگر از قبیل وزارت آموزش و پرورش ، شهرداری ها ، سازمان پارک ها و فضای سبز، سازمان محیط زیست ، طرح های جنگل داری خصوصی، شرکت های بهره برداری از جنگل ها، نهالستان های جنگلی خصوصی و شرکت های مشاوره منابع طبیعی برای تامین کادر کارشناسی خود نیاز به استخدام فارغ التحصیلان این رشته دارند و محل جذب آنها به شمار می آیند .
مراکز مختلفی به صورت مستقیم و غیر مستقیم در فعالیت های مربوط به تولید فرآورده های چوبی یا تحقیقات پیرامون شاخه های مختلف این رشته نقش دارند که هر یک به تناسب نوع فعالیت خود، اقدام به جذب فارغ التحصیلان این رشته برای رفع نیازهای مربوط می نمایند. کارخانه های صنایع چوب تولید کننده فرآورده های مختلف چوبی ، کارخانه های خمیر و کاغذ و وزارت خانه های صنایع و معادن به صورت گسترده تر و سایر وزارت خانه ها ، اداره ها و سازمان ها و مراکز دولتی و خصوصی نظیر وزارت آموزش و پرورش و شرکت های مختلف مهندسان مشاور، محل جذب تعداد کثیری از فارغ التحصیلان است.

[Roya73]

39_پرورش طیور

مجموعه علوم دامي در برگيرنده تخصص هاي متنوعي است كه اين تخصص ها در سطوح مختلف باتوجه به نياز از دو جنبه موضوعي و كاربردي قابل طرح و بررسي است. از جنبه موضوعيعناوين تخصصي تغذيه دام ، اصلاح نژاد ، فيزيولوژي ، اقتصاد دامپروري ، فرآورده هايدامي … از مهمترين تخصص هايي است كه در سطوح عالي دامپروري مطرح بوده و از جنبهكاربردي نيز پرورش گاو و گاوميش ، پرورش زنبور عسل ،… از مهمترين عناوين قابل طرحمي باشد.

انشعاب عنوان كلي امور دام (دامپروري ) در تخصص هاي فوق الذكر از هريك از جنبه هاي موضوعي و با كاربردي مي تواند زمينه هاي لازم را براي رشد و توسعهبخش مربوطه فراهم آورد و مانع از اتلاف نيروهاي آموزش ديده در زمان ورود به كارگردد . با توحه به عملكرد مورد انتظار از كاردان براي ارائه خدمات مشخص در زمينههاي مختلف اجرايي ، تخصصي نمودن آموزشها در اين مقطع ضمن افزايش كارآيي افراد آموزشديده در زمينه خاص آموزشي از اتلاف زمان براي احراز شرايط لازم در جهت وظايف محولهجلوگيري خواهد نمود.
در همين ارتباط به لحاظ نوع وظايف تعيين شده براي فارغالتحصيلان اين مقطع آموزشي و لزوم توجه بيشتر به جنبه هاي كاربردي ، تقسيم بنديتخصص هاي مورد نياز در مقطع كارداني را اجتناب ناپذير ساخته است.

روند بررسي وتهيه برنامه :

برنامه تكنولوژي پرورش طيور به طور مشترك توسط كارشناسان معاونتآموزش و تحقيقات وزارت جهاد سازندگي و كارشناسان آموزش كشاورزي وزارت آموزش و پرورشتهيه و تدوين گرديده است و روند بررسي و تهيه آن به شرح ذيل مي باشد.
با توجهبه تنوع مشاغل مرتبط با صنعت دامپروري و گستردگي روز افزون آن و به لحاظ اختلافنسبتا زياد گرايشهاي مختلف قابل طرح در آن ، امكان جمع بندي كليه تخصص ها و تاميننياز اين بخش تحت عنوان مجموعه اي واحد بنام دامپروري وجود ندارد .

لذا بهمنظور پوشش دادن نيازها ي كليه زير بخشهاي دامپروري و با استناد به نظرات مسئوليناجرايي امور دام كشور تفكيك عنوان كلي دامپروري در گرايشهاي پرورش گاو گاوميش ،پرورش گوسفند و بز ، پرورش طيور ، پرورش زنبور عسل طرح و توسط صاحب نظران اين صنعتدر بخشهاي مختلف آموزشي ، تحقيقاتي و توليد كنندگان، تفكيك عنوان كلي دامپروري درعناوين تخصصي تر مورد تاييد قرار گرفت.
در اين ميان با توجه به مشاغل موجود وقابل طرح ، تكنولوژي پرورش طيور بعنوان يك گرايش تخصصي مطرح گرديد تا زمينه لازم راجهت رشد و شكوفايي اين بخش از صنعت دامپروري فراهم آورد.

مراحل تدوين برنامه

الف)تعيين مشاغل موجود و نيازمنديهاي شغلي

ب)تعيين دانش و مهارتهاي موردنياز كار و پاره كارهاي هر يك از مشاغل براساس دستور العمل كلي تدوين برنامه هايآموزشي دو ره هاي كارداني و كارشناسي علمي - كاربردي

ج*) تعيين دروس و محتوايآموزشي براساس دانش و مهارتهاي مورد نياز هر يك از مشاغل

د)تعيين ريز محتوايآموزشي براساس نظام آموزشهاي كارداني در بخش كشاورزي از آموزشهاي علمي – كاربردي

ه)رعايت اصول و مصوبات شوراي عالي برنامه ريزي وزارت فرهنگ و آموزش عالي)دستورالعمل كلي تدوين برنام هاي آموزشي دوره هاي كارداني و كارشناسي علمي – كاربردي و نظام آموزشهاي كارداني در بخش كشاورزي و آموزشهاي علمي – كاربردي (

تعريف و هدف دوره :
اين دوره بعد از دوره هاي آموزشي بلند مدت كارداني علمي – كاربردي با هدف تربيت نيروي انساني متخصص در زمينه پرورش طيور مي باشد تا ضمناشاعه فرهنگ نوين پرورش طيور امكان رشد و توسعه اين بخشها از صنعت دامپروري رافراهم آورد.

اهميت و ضرورت دوره :
واحدهاي پرورش طيور در كشور با سرعت روزافزون در حال توسعه مي باشند اين بخش از صنعت دامپروري نقش قابل توجهي در تامينمواد پروتئيني جامعه دارد و به لحاظ فقدان نيروهاي كارآمد اجرايي اغلب اين واحدهااز بازده اقتصادي كافي برخوردار نمي باشند. لذا تربيت نيروهاي كاردان با تخصص پرورشطيور مي تواند نقش موثري در ارتقای فعاليتهاي اين بخش از صنعت دامپروري داشته باشد.

رديف
نام درس
1
فارسي
2
آمار و طرح آزمايشات مقدماتي
3
ابزار ماشين آلات پرورش طيور
4
اخلاق و تربيت اسلامي
5
اصول پرورش مرغ مادر
6
اصول پيشگيري و بهداشت طيور
7
اصول سرپرستي واحدهاي پرورش طيور
8
بيماريهاي طيور
9
پرورش اردك ، غاز
10
پرورش بوقلمون
11
پرورش پرندگان كوچك و زينتي
12
پرورش توام اردك و ماهيان گرم آبي
13
پرورش مرغ تخم گذار
14
پرورش مرغ گوشتي
15
تربيت بدني
16
ترويج و آموزش دامپروري و منابع طبيعي
17
تغذيه طيور
18
جامعه شناسي روستايي
19
جوجه كشي
20
رياضيات
21
زبان خارجي
22
زبان فني
23
ژنتيك و اصلاح نژاد مقدماتي
24
شناخت داروهاي دامي
25
شيمي
26
صنايع تبديلي طيور
27
فيزيک
28
معارف اسلامي 1
29
مقدمه اي بر اقتصاد و بازار يابي محصولاتطيور
30
کارآموزي
31
کاربرد کامپيوتر

بازار کار:
نقش و توانايي فارغ التحصيلان :

الف)ارائه و انتقال اطلاعات و دستورالعملها وروشهاي مورد تاكيد كارشناسان به افراد تحت پوشش در حوزه عملياتي مربوطه

ب)بررسيمقدماتي نيازهاي محلي و منطقه اي در زمينه پرورش طيور به منظو ر عرضه خدمات متناسب

ج)كاربرد صحيح وسايل ، تجهيزات و نهاده هاي توليدي و تشخيص عيوب و رفع آنها باتوجه به حيطه تخصصي مربوطه

د)تنظيم و تهيه گزارشات روزانه

ه)نظارت بر اعمالبهداشت كار و محيط زيست

و)سرپرستي و اداره واحدهاي پرورشي طيور گوشتي و تخم گذارو انجام امور مربوطه

عناوين مشاغل در نظر گرفته شده جهت طراحي دوره

الف)پرورش دهنده مرغ تخم گذار

ب)پرورش دهنده مرغ گوشتي

ج)پرورش دهندهبوقلمون

د)پرورش دهنده اردك و غاز

ه)متصدي جوجه كشي

و)متصدي سالن پرورشمرغ مادر

عناوين مشاغل فارغ التحصيلان بعد از طي دوره :

الف) سرپرست واحدپرورش مرغ تخم گذار

ب)سرپرست واحد پرورش مرغ گوشتي

ج)سرپرست واحد هاي پرورشيماكيان

د)سرپرستي موسسات جوجه كشي

ه) متصدي تهيه خوراك طيور

و)متصدي راهاندازي، تعمير و سرويس ماشينهاي پرورش طيور

ر)سرپرست سالن واحدهاي پرورش مرغ مادر

[Roya73]

40_بهداشت محیط

در اجرای بند 1 اصل چهل و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تامین و حفظ آب آشامیدنی بهداشتی و پاکسازی محیط*زیست انسان از آلودگیها و بهداشت اماکن عمومی و پیشگیری از بیماریهای ناشی از عدم بهداشت آب و محیط و برای بالابردن سطح سلامتی روستاییان ضرورت آموزش و تربیت افراد کاردان و متعهد در زمینه بهداشت محیط محسوس است و بر این اساس طرحی تحت عنوان طرح دوره کاردانی بهداشت محیط به وسیله گروه پزشکی شورای عالی برنامه*ریزی تهیه گردیده است، مشخصات کلی برنامه و سرفصل دروس این دوره به شرح زیر به تصویب شورای عالی برنامه*ریزی رسیده است.
دوره کاردانی بهداشت محیط یکی از دوره*های آموزشی در نظام آموزش عالی است که هدف آن تربیت افرادی است که بتوانند در اجتماعات کوچک مستقر شده و پس از مطالعه و بررسی مشکلات بهداشت محیط منطقه با همکاری رده*های مستقر در شهرستان در تامین آب شروب اهالی (کمی، کیفی) دفع فاضلاب و زباله بهسازی منابع آب، بهسازی اماکن عمومی، مبارزه با حشرات و ناقلین، فعالیت نمایند.
کسانیکه دوره کاردانی بهداشت محیط را بگذرانند قادرند:
1- در تهیه و اجرای طحرهای انتقال، تصفیه و توزیع آب در سطح روستا فعالیت نمایند.
2- در شناسایی منابع آلوده کننده آب فعالیت نمایند.
3- ارائه راه حلهای ساده جهت جمع*آوری، تصفیه و دفع فاضلاب اجتماعات کوچک فعالیت نمایند.
4- راههای بهداشتی جمع*آوری، دفع و یا استفاده از فضولات حیوانی، انسانی و زباله را آموزش و فعالیت کنند.
5- بهسازی چاهها، قنوات، چشمه*سارها و منابع آب فعالیت نمایند.
6- در بهداشت مسکن، بهشسازی اماکن عمومی و بهداشت موادغذایی آموزش و فعالیت نمایند.
7- در آموزش بهداشت و ارتباط با مردم فعالیت نمایند.

[Roya73]

41_جنگلداری

جنگل و جنگل داري مانند بسياري از رشته هايي كه به طور مستقيم با طبيعت درگير هستند در كشورهاي در حال توسعه مهجور و مظلوع واقع شده است .

هنوز در كشوري مانندايران زمان بسياري نياز است تا مردم با طبيعت ، حيوانات و گياهان سرآشتي بگذارند .

فرهنگ سازي در اين زمينه بسيار ضروري است و اين مطلب را مي توان به راحتي ازاخبار تلويزيون فهميد به همين خاطر و به منظور تامين نيروهاي كارآمد براي حفاظت ،احيا و بهره برداري مستمر و اداره صحيح جنگلها لازم است افرادي كه در اين زمينه ازكارايي و آگاهي كافي برخوردار باشند ، تربيت شوند.

فارغ التحصيلان اين رشته بااستفاده از دانش و اطلاعاتي كه در اين دوره كسب مي نمايند، خواهند توانست ثروتهاي طبيعي نهفته در جنگلها را در جهت تامين نيازهاي مردم ، با برنامه ريزي صحيح بكارگيرند.

-1تعريف و هدف:

جنگلداري عبارتست از بكارگيري مجموعه اي از علوم وفنون كه درجهت شناخت جوامع مختلف جنگلي و آگاهي از كيفيت و كميت آنها ، پرورش توده هاي جنگلي ، بهره برداري مستمر از توليدات جنگل ، روشها ي مختلف قطع و استحصال وحمل درختان افكنده و بالاخره حفاظت ، احيا و توسعه مناطق جنگلي بعنوان توليد كننده ماده اوليه (چوب ) و تعديل و تنظيم كننده شرايط آب و هوايي و خاكي مورد استفادهقرار مي گيرد.

هدف از ايجاد دوره كارشناسي ناپيوسته رشته جنگلداري ، تربيت كارشناساني است كه با فراگيري مطالب لازم در ادامه تحصيلات خود بعد از دوره كارداني بتوانند بعنوان كارشناس در زمينه هاي ذكر شده انجام وظيفه نمايند و بخصوص قادر به تهيه طرحهاي جنگلداري و ناظر براجراي صحيح آنها باشند و در مناطق جنگلي مشغول بخدمت گردند.

-2طول دوره و شكل نظام :

براساس مصوبات شوراي عالي برنامه ريزي طول دوره كارشناسي ناپيوسته رشته جنگلداري دو سال (بطور متوسط ) و حداكثر مجاز طول دورهسه سال مي باشد.

هر سال تحصيلي داراي دو نيمسال مي باشد و هر نيمسال شامل 17هفته آموزشي است.
نظام آموزشي اين دوره براساس واحدي برنامه ريزي شده و هر واحددرس نظري شامل 17 ساعت و هر واحد عملي شامل 34 ساعت آموزشي مي باشد.

-4 تعدادواحدهاي درسي :

واحدهاي درسي دوره كارشناسي ناپيوسته جنگلداري 78 واحد به شرح زير است :

-دروس عمومي 12واحد
-دروس پايه 16//
-دروس اصلي 38//
-دروسي تخصصي 22 //

5-ضرورت و اهميت:

باتوجه به اينكه جنلگهاي ايران قسمتي از منابع طبيعي قابل تجديد كشور مي باشد كه در زمره اموال عمومي بوده و اداره و برنامه ريزي آنها بعهده دولت مي باشد ، لذا بايد در بخش دولتي مديران و برنامه ريزان قابلي وجود اشته باشند تابا تهيه طرحها و برنامه ريزي صحيح و نظارت برحسن اجراي آنها ، از اين منابع لايزال خدادادي بطور صحيح بهره برداري اصولي و مستمرنموده و از انحطاط و تخريب آنها جلوگيري و در احيا و توسعه آنها كوشش كنند.
لازمه يك چنين برنامه هايي تربيت افراد متخصص با بينش و آگاهي كافي در زمنيه هاي مختلف جنگل مي باشد كه بطور اختصار در تعريف و هدف از آنها نام برده شد.

6-شرايط گزينش دانشجو:

داوطلبي اين رشته علاوه برداشتن شرايط عمومي واختصاصي دوره كارشناسي ناپيوسته رشته هاي منابع طبيعي بايد فارغ التحصيل دوره تكنولوژي جنگلداري يا دوره كارداني منابع طبيعي باشند.
در رابطه با فارغ التحصيلان دوره كارداني منابع طبيعي تطبيق لازم توسط گروههاي آموزشي دانشكده هايمجري صورت گرفته و دروس كمبود بايد توسط دانشجو اخذ گردد.
درسهای رشته:
رديف
نام درس
1
آشنايي با کامپيوتر
2
آمار و احتمالات
3
اخلاق و تربيت اسلامي 2
4
اقتصاد جنگل
5
اقتصاد عمومي
6
اگروفارستري
7
اندازه*گيري جنگل 2
8
انقلاب اسلامي و ريشه*هاي آن از قرنسيزدهم
9
اکولوژي جنگل
10
برنامه نويسي کامپيوتر
11
پروژه
12
تاريخ اسلام
13
تربيت بدني 2 (عملي (
14
جاده*سازي 2
15
جامعه شناسي روستايي
16
جنگل شناسي 1
17
جنگل شناسي 2
18
جنگلداري 2
19
چوب شناسي
20
حمايت و حفاظت جنگل
21
حمل و نقل چوب
22
خاک شناسي جنگل
23
درخت شناسي
24
رياضيات عمومي 2
25
زبان خارجي 2 (نظري و عملي(
26
زيست شناسي
27
ژنتيک
28
سياست جنگل
29
شناخت حيوانات شکاري
30
فارسي 2
31
قوانين و مديريت منابع طبيعي
32
متون اسلامي (آيات و احاديث(
33
محصولات فرعي جنگل
34
هوا و اقليم شناسي
35
هيدورلوژي عمومي
36
کارآموزي

بازار کار:
فارغ التحصيلان اين رشته مي توانند در موارد زير منشا خدمت باشند.
- بعنوان كارشناس (مهندس ) متخصص در تهيه طرحهاي جنگلداري و ساير طرحهاي مربوط به حفاظت وتوسعه جنگلها در سازمان جنگلها و مراتع
- به عنوان مدير در مناطق جنگلي تحت پوشش و نظارت سازمان جنگلها و مراتع كشور

- - - Updated - - -

42_زراعت

رشته زراعت و اصلاح نباتات يکي از گرايشهاي مهم و اساسي در مجموعه مهندسي کشاورزي به شمار مي آيد. مجموعه مهندسي کشاورزي نيز از رشته هاي پراهميت و جذاب در مجموعه علوم تجربي مي باشد که توسط داوطلبان گروه آزمايشي علوم تجربي انتخاب مي گردد. ايران کشوري است که از توانمنديهاي خوب بالقوه و بالفعل کشاورزي برخوردار بوده وکشاورزي در برنامه هاي توسعه کشور از محورهاي اصلي است.

توسعه کشاورزي نيازمندنيروي انساني ماهر است که بتواند عمليات کشاورزي مربوط به محصولات زراعي و باغي رابر اساس يافته هاي جديد علمي انجام دهد و بيشترين بازدهي و محصول را در بهره گيرياز منابع به دست آورد.

بدين منظور براي تأمين نيروي انساني متعهد و متخصص در رشتهزراعت و اصلاح نباتات، براي نيل به خودکفايي در مواد اوليه غذايي و صنعتي لازم استمتخصصاني تربيت شوند که بتوانند با استفاده از دانش و تجربيات خود، توليد اقتصاديمحصولات زراعي را به طور علمي امکان پذير سازند و از امکانات موجود کشور حداکثراستفاده را برده، در امور تحقيقات و آموزش و برنامه ريزي کشاورزي نيز خدمت نمايند.

تربيت کاردان فني، به عنوان رابط بين مهندسان و متخصصان کشاورزي و کشاورزان درکشور، داراي اهميت فوق العاده است و از نظر تعداد نيروي انساني در حال حاضر در سطحپاييني قرار دارد. تأمين نيروي انساني در اين مقطع مي تواند نقش سازنده اي را درتوسعه کشاورزي ايفا نمايد.

-1 زراعت و اصلاح نباتات

1-1) تعريف و هدف

مطالعه و بررسي در زمينه کاشت و پرورش گياهان زراعي و انتخاب ارقام مناسب اينگياهان و برداشت صحيح محصولات آنها در رشته اي از علوم دانشگاهي قرار مي گيرد که باعنوان زراعت و اصلاح نباتات ناميده مي شود. اين رشته در دو مقطع کارداني و کارشناسيارائه مي شود.

هدف از ايجاد دوره کارشناسي در رشته زراعت و اصلاح نباتات تربيتافرادي است که بتوانند به عنوان کارشناس در زمينه هاي مختلف توليدي کار و در برنامهريزيهاي منطقه اي و مطالعاتي و همچنين به صورت مربي آموزشي در دبيرستانها وهنرستانهاي کشاورزي، و به عنوان مجري امور تحقيقات کشاورزي و يا به عنوان مدير ومجري واحدهاي توليدي دولتي و خصوصي بخش کشاورزي منشأ خدمت باشند.
در دورهکارداني توليدات گياهي و امور زراعي افرادي تربيت مي شوند که بتوانند برنامه هايتوليدي تدوين شده در اين رشته را زير نظر مهندسان کشاورزي بر اساس اصول علمي اجراکنند. اين افراد همچنين قادر خواهند بود طرحهاي تحقيقاتي را زير نظر متخصصان مربوطاجرا نموده، در برنامه هاي آموزش کشاورزي به عنوان مروج کشاورزي خدمت نمايند.

1-2) اهميت و جايگاه در جامعه

ايجاد رشته زراعت و اصلاح نباتات براي تربيتکارشناساني است که بتوانند در جهت افزايش سطح زيرکشت محصولات اصلي کشاورزي، استفادهبهينه از زمان و بالا بردن عملکرد اين محصولات در واحد سطح (هکتار) تلاش کنند. باتوجه به اين که در حال حاضر حدود 16 ميليون هکتار از اراضي کشور زيرکشت محصولاتمختلف زراعي قرار دارد و با عنايت به اين که مساحت زمينهاي قابل کشت در کشور حدود 50 ميليون هکتار است، و نظر بر اين که ايران از تنوع آب و هوايي برخوردار است؛ بابرنامه ريزي صحيح و دقيق و با استفاده از دانش کارشناسان رشته زراعت و اصلاحنباتات، مي توان به ميزان هر چه بيشتر از زمينهاي کشور براي افزايش توليد کمي وکيفي بهره برداري نمود.

اين مطالب ضرورت و اهميت تربيت افرادي را که بتوانند با بهکار گرفتن دانش خود در جهت رسيدن به اين اهداف اقدام نمايند، مشخص مي کند. همچنيناز جمله مشکلات کشاورزي در کشور ما همواره اين بوده است که مجريان فعاليتهاي توليديکشاورزي، کمتر تحصيلاتي در زمينه کشاورزي داشته اند؛ به طوري که روشهاي کار همچنانسنتي و قديمي باقي مانده است. در حالي که در سطوح بالاتر يعني کارشناسان و يا مراکزبرنامه ريز و هدايت گر، توان بالايي براي تأمين فن آوري مورد نياز وجود دارد. ازبين بردن اين خلا يعني تربيت کاردانها در اين رشته، مي تواند ضمن بهره گيري ازتواناييهاي متخصصان و صاحبنظران سطوح بالاتر، با به کارگيري دانش و فنون جديد درامور کاشت و نگه داري محصولات زراعي و باغي، برنامه هاي کشاورزي را با بازدهيبيشتري قرين سازد.

رديف
نام درس
1
آبياري عمومي
2
آفات مهم گياهان زراعي
3
آمار و احتمالات
4
ازدياد نباتات
5
اصلاح نباتات خصوصي
6
اصول اصلاح نباتات
7
اصول تبديل و نگهداري فرآورده*هايکشاورزي
8
اصول ترويج و آموزش كشاورزي
9
اقتصاد کشاورزي
10
اکولوژي
11
باغباني عمومي
12
برنامه نويسي کامپيوتر
13
بيماريهاي گياهي
14
بيماريهاي مهم گياهان زراعي
15
بيوشيمي عمومي
16
جلسه بحث
17
حاصلخيزي خاک و کودها
18
حشره*شناسي و دفع آفات
19
خاک*شناسي عمومي
20
خاک*هاي شور و قليايي
21
دامپروري عمومي
22
ديم*کاري
23
رابطه آب و خاک و گياه
24
روشهای پیشرفته آماری
25
رياضيات عمومي
26
زراعت حبوبات و گیاهان منطقه ای
27
زراعت عمومي
28
زراعت غلات
29
زراعت نباتات صنعتي
30
زراعت نباتات علوفه*اي
31
ژنتيک
32
سیتولوژی
33
شيمي آلي
34
شيمي عمومي
35
طرح آزمايشهاي كشاورزي1
36
طرح آزمایشگاههای کشاورزی 2
37
علف*هاي هرز و کنترل آنها
38
عمليات کشاورزي
39
عملیات کارگاهی
40
فيزيولوژي گياهان زراعتي
41
فيزيک عمومي
42
گياهشناسي 1(فيزيولوژي و تشريح )
43
گیاه شناسی 2 (سیستماتیک و مرفولوژی)
44
ماشين*هاي کشاورزي
45
ماشینهای برداشت
46
مديريت و حسابداري
47
مرتع*داري
48
مساحی و نقشه برداری
49
مکانیزاسیون کشاورزی
50
هوا و اقليم شناسي
51
کارآموزي
52
کنترل و گواهی بذر
بازار کار: تواناييهاي لازم براي داوطلبان اين رشته و ادامه تحصيل در آن

سابقه طولاني رشته شيمي در ايران موجب شده است که تعداد متخصصان قابل توجهي در اين رشته در جامعه، در مقاطع مختلف مشغول فعاليتهاي گوناگون باشند. دوره هاي تحصيلات تکميلي در دانشگاههاي کشور يکي پس از ديگري داير شده و فارغ التحصيلان آنها در مشاغل مختلف مشغول به کار شده اند، به طوري که کيفيت علمي آنها نيز با کشورهاي با سابقه طولاني در اين سطوح قابل مقايسه است. مهمترين گرايشهاي مقاطع کارشناسي ارشد و دکتري دانشگاههاي کشور عبارت است از: شيمي آلي، شيمي تجزيه، شيمي فيزيک، شيمي معدني، شيمي پليمر و بيوشيمي.

گستردگي علم شيمي باعث جذب تعداد زيادي دانشجو در گرايشهاي مختلف شده است، دانشجوياني که استعداد رياضي قوي دارند در گرايشهاي شيمي فيزيک و شيمي تجزيه و شيمي معدني جذب مي شوند. دانشجوياني که پايه علوم تجربي قويتري دارند قادر به ادامه تحصيل در رشته هاي شيمي آلي، بيوشيمي نيز هستند.

تواناييهاي فارغ التحصيلان
فارغ التحصيلان اين دوره مي توانند مسووليت زمينه هاي مختلف از جمله موارد زير را عهده دار باشند:

1- طرح، نظارت و اجراي طرحهاي تحقيقاتي کوچک و بزرگ شيميايي در سطوح مختلف کاربردي و علمي محض، در دانشگاهها، کارخانجات و مراکز تحقيقاتي، به منظور ارتقاي کمي و کيفي محصولات مورد نياز جامعه.

2- مسووليت و ارائه خدمات در آزمايشگاههاي کنترل کيفي، پيگيري و ارائه معيارهاي استاندارد به منظور افزايش کميت و کيفيت محصولات توليدي و همچنين مواد مصرفي کارخانه ها و صنايع.

3- ارائه خدمات آموزشي در سطح دانشگاهها، دبيرستانها و موسسات آموزشي.

4- ارائه طرحهاي پژوهشي به منظور استفاده از منابع اوليه ارزنده موجود در جامعه در جهت افزايش بهره وري از آنها و جلوگيري از صادرات بي رويه مواد اوليه ارزشمند و تبديل آنها به محصولات واسطه اي که ارزش اقتصادي بالاتري دارند.

5- ارائه خدمات در کارخانجات پتروشيمي، پلاستيک، لاستيک، رنگ و رزين، الياف، صنايع غذايي، صنايع دارويي، بهداشتي و شوينده ها.

6- آمادگي براي ادامه تحصيلات در مقاطع بالاتر براي تأمين کادر علمي دانشگاهها و ساير مراکز علمي.

7- کمک به توسعه صنايع دستي که در سطح گسترده اي در جامعه پراکنده هستند؛ از جمله ساخت رنگهاي بهتر و متنوع تر، بخصوص استفاده از رنگهاي طبيعي موجود در صنعت فرش.

8- استفاده از گياهان دارويي فراواني که در مملکت موجودند، به منظور استخراج و شناسايي موارد کاربرد اين گياهان به کمک متخصصان داروساز.

[hana]

هدف منم داروسازي بود

[Roya73]

43_شیلات

كشور وسيع ايران خوشبختانه چه در شمال و چه در جنوب و جنوب غربي داراي سواحل دريايي طولاني و امكان صيد و صيادي فراواني است .
در داخل كشور نيز آبگيرها و رودخانه هاي متعدد براي پرورش آبزيان و انواع ماهي ها موجود مي باشد .امكان بهره برداري ازاين منابع طبيعي و موهبتهاي الهي داشتن تخصص و آگاهيهاي كافي در زمينه ها ي مختلف شناخت آبزيان ، آبها ، تكنيكها و برنامه ريزي و مديريت آنها است.

لذا دائر كردن چنين رشته اي در سطح كارشناسي ارشد با توجه به كمبود مواد پروتئيني كشور كاملا لازمو مورد نياز مي باشد.

شرايط گزينش دانشجو
داوطلبان اين رشته علاوه بر دارابود ن شرايط عمومي دوره كارشناسي ارشد مي بايست واجد شرايط اختصاص دوره كارشناسي ارشد رشته هاي كشاورزي و منابع طبيعي بوده و فارغ التحصيل رشته شيلات و محيط زيست دوره كارشناسي باشند.
فارغ التحصيلان ساير رشته هاي منابع طبيعي و رشته دامپروري و رشته هاي مشابه آنها در نظام قديم نيز مي توانند داوطلب ورود به اين رشته شوند.

بديهي است اينگونه داوطلبین پس از ورود به دوره كارشناسي ارشد شيلات ملزم به گذرانيدن دروس كمبود براساس آئين نامه كارشناسي ارشد به تشخيص كميته مربوطه مي باشند.
رديف
نام درس
1
ارزيابي اثرات توسعه
2
ارزيابي و حفاظت اكوسيستمهاي آبي درايران
3
اصول ناوبري
4
اقتصاد و بازاريابي آبزيان
5
اقيانوس*شناسي
6
اكولوژي و رفتار شناسي ماهيان
7
بهداشت ماهي و مبارزه با آفات آن
8
پويايي شناسي ديناميزم جميت آبزيان
9
تاسيسات و ماشينهاي شيلاتي
10
تكثير و پرورش غذاي آبزيان تكميلي
11
تكثير و پرورش غذاي زنده براي تغذيهآبزيان
12
تكثير و پرورش ماهي تكميلي
13
تكنولوژي صيد
14
تكنولوژي فرآورده هاي شيلاتي
15
جيره نويسي تغذيه ماهيان
16
روش تحقيق
17
ژنتيك و اصلاح نژاد ماهيان
18
سنجش از دور (دور كاوي)
19
سيستماتيك بي مهرگان آبزي
20
فيزيولوژي ماهي
21
ماهي شناسي تكميلي سيستماتيك
22
مديريت و برنامه ريزي شيلات
23
هيدروبيولوژي
24
هيدروتكنيك و طراحي كارگاه هاي پرورشماهي
25
هيدروشيمي

بازار کار:
فارغ التحصيلان اين رشته بعنوان كارشناس ارشد شيلات مي توانند در يكي از مشاغل آموزشي در دانشگاهها ، پژوهشي در موسسات تحقيقاتي و اجرايي (شركت شيلات) برنمه ريزي و سرپرست پروژه هاي شيلاتي و صيد و صيادي (جهاد سازندگي ) انجام وظيفه نمايند .
مضافا فارغ التحصيلان اين رشته با كسب پيش آگاهيهايي كه در زمينه هاي مختلف اينرشته بدست آورند قادر خواهند بود شخصا با دايركردن استخرهاي پرورش ماهي به توليدماهيان و آبزيان داخلي نيز بپردازند.

[Roya73]

44_زیست شناسی

هدف اين رشته تربيت کارشناسان متعهد و متخصصى است که از مفاهيم کلى و اساسى زیست شناسی آگاهى کافى داشته جنبه هاى نظرى و کاربردى اين علم را با گذرانيدن واحدهاى نظرى و کاربردى بشناسند و نيازهاى مراکز آموزشى و پژوهشي، توليدى و خدماتى را در زمينه هاى مذکور مرتفع سازند.
برنامه هاى آموزشى دوره هاى کارشناسى زیست شناسی به صورت زير برنامه ريزى میشود:
۱. دبيرى زیست شناسی و زیست شناسی عمومى
2. رشته زیست شناسی در گرایش هاى (علوم گياهي، علوم جانوري، علوم ميکروبيولوژي، علوم سلولى و مولکولي)
دروس اين دوره به صورت عمومي، پايه، اصلى و تخصصى گرايشى می باشد، اهم موارد لازم به ذکر در مورد گرایش هاى فوق عبارتند از:
- گرایش علوم گياهى: دانشجويان با گذرانيدن دروس مشترک و اختصاصى خود که در آن ۱۰ واحد دروس اختيارى و با جنبهٔ کاربردى نيز پيش بينى شده است می توانند نياز مؤسسات پژوهشي، آموزشي، توليدى و خدماتى به کارشناسان علوم گياهى را برطرف نمايند.
از جمله دروس تخصصى گرایشٔ علوم گياهى عبارتند از: جلبکشناسي، قارچشناسي، مورفولوژى گياهي، اکولوژى گياهي، فيزيولوژى گياهي، اصول و روشهاى رده بندى گياهان و ... . اهميت اين گرایش با توجه به نياز مراکز پژوهشى به کارشناسى علوم گياهى آشنا به مسائل گياه شناسى و فيزيولوژى گياهي، نياز علوم گياه پزشکى به کارشناسان علوم گياهي، نياز به کارشناسان علوم گياهى در کشاورزى و صنايع داروئي، غذائى و چوب و کاغذ و ... نياز به کارشناسان علوم گياهى در مسائل محيط زيست، رفع نيازمندی های علوم طبيعى و باغ هاى کشاورزى به کارشناسان علوم گياهى و پاسخگوئى به نياز مراکز آموزشى و پژوهشى در زمينهٔ تربيت مدرس و محقق علوم گياهى به خوبى روشن میشود.
- گرایش علوم جانورى: هدف اين گرایش به وجود آوردن زمينه هاى مساعد براى شناخت علوم جانوري، برقرارى ارتباط صحيح آن با ساير علوم و در نتيجه تربيت کارشناسانى است که قابليت درک و حل مسائل بنيادى علوم جانورى را داشته و به جنبه هاى کاربردى آن آشنا باشند.
داوطلبان ورود به اين گرایش بايد در دروس زيست شناسي، فيزيک، شيمى و رياضى دبيرستان قوى باشند. اهميت اين گرایش با توجه به نياز علوم پزشکي، بخشهاى تحقيقاتى و آموزشى و موزهها و باغهاى وحش به کارشناس و محقق در گرایشٔ علوم جانورى به خوبى مشخص میشود. جانورشناسي، حشره شناسى و زیست شناسی مولکولي، فيزيولوژيک جانورى و ... از جمله دروس تخصصى اين گرایش میباشند.
- گرایش علوم ميکروبيولوژى: هدف اين گرایش شناخت جانداران ميکروسکوپى و مسائل مختلف مربوط به زندگى آنها است. داوطلبانى که ديپلم تجربى داشته باشند در اين گرایش موفقتر هستند. علاوه بر علاقه به مسائل زيستى داوطلب بايد به کارهاى آزمايشگاهى (نظير کشت ميکروارگانيزمها) علاقهمند باشد. ميکروبيولوژى عمومي، ميکروبيولوژى محيطي، ميکروبيولوژى صنعتي، باکترىشناسي، قارچ شناسى ويروسشناسي، تک ياخته شناسى و ... از جمله دروس اختصاصى اين گرایش مىباشند.
اهميت اين رشته با توجه به نياز صنايع غذائى و تخميرى به کارشناسان اين گرایش، نياز علوم پزشکى و داروئي، نياز سازمانهاى محيط زيست و مبارزه با آلودگى آن، نياز کشاورزى و دامپروري، نياز دانشگاهها به مدرس و محقق و ... به خوبى روشن میشود.
- گرایش علوم سلولى و مولکولى: تربيت کارشناسان متعهد و متخصص براى شناخت مسائل و پديده هاى زيستى در قالب سلولى و مولکولى هدف اين گرایش است. اهميت اين گرایش با توجه به لزوم بسط اين دانش، لزوم تحقيقات گسترده در زمينهٔ اعتلاء علوم پزشکى و داروئى و صنعتي، لزوم قطع وابستگى و شروع نو انديشى در مسائل علوم سلولى و مولکولي، لزوم فراهم آوردن تربيت محقق و مدرس در اين زمينه، به خوبى روشن می شود.
داوطلب ورود به اين رشته بايد علاقه مند و مستعد (خصوصاً در کارهاى آزمايشگاهي) باشد. ايمنولوژى بافت شناسي، بيوشيمى ويروسها، زیست شناسی سلولي، سيتوشيمى و ... از جمله دروس اختصاصى اين گرایش میباشد.
- گرایش دبيرى زیست شناسی (زیست شناسی عمومى): فارغالتحصيلان اين گرایش با گذرانيدن دروس مشترک تخصصى خود (به همراه تعدادى دروس تربيتى به منظور آشنائى با فنون معلمي) میتوانند توانائی هاى لازم براى رفع نيازهاى وزارت آموزش و پرورش به دبيران زیست شناسی را به دست آورند.
ادامه تحصيل در کليه گرایش هاى فوق تا کارشناسى ارشد در داخل و تا سطوح بالاتر در خارج از کشور امکان پذير است.
ضمناً بر اساس مصوبات جديد شوراى عالى برنامه ريزى در نظر است رشته زیست شناسی در مقطع کارشناسى داراى ۲ رشته و ۱۰ گرايش باشد.
رشته زیست شناسی در ۵ گرايش (دبيري، عمومي، علوم گياهي، علوم جانوري، دريا)
رشته زیست شناسی سلولى مولکولى در ۵ گرايش (علوم سلولى و مولکولي، ميکروبيولوژي، ژنتيک، بيوشيمي، بيوفيزيک)


معرفی رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی – گرایش میکروبیولوژی
هدف:
هدف این شاخه شناخت جانداران میکروسکوپی و مسائل مختلف مربوط به زندگی آنهاست.
علم میکروبیولوژی در مورد چگونگی استفاده بهینه از میکروارگانیسم ها و جلوگیری از ضررها و زیانهایی که میکروارگانیسم ها می توانند به حیات انسانها، دامها و نباتات وارد کنند، بحث می کند.
در گذشته به میکروبها شیطانهای نامرئی می گفتند اما امروزه باید به آنها فرشته های نامرئی بگوییم چرا که اگر میکروارگانیسم ها در چرخه حیات، وظیفه خویش را انجام ندهند، زندگی تمام موجودات از نباتات و حیوانات گرفته تا انسان به زوال کشیده می شود.
و باز بخشی از این میکروارگانیسم ها هستند که با ایجاد انواع بیماریهای عفونی زندگی بشر را به خطر می اندازند مانند “ابولا” که یک بیماری ویروسی ناشناخته بود و در آفریقا تعداد زیادی از افراد را به کشتن داد و یا “ایدز” که بشر را تا آستانه سال ۲۰۰۰ عاجز و ناتوان کرده است.
بی شک نمی توان به نقش مهم میکروارگانیسم ها در هستی اعتقاد داشت و از اهمیت کاربرد رشته میکروبیولوژی که به عنوان بررسی میکروارگانیسم ها می پردازد، غافل ماند.
ماهیت:
اما میکروارگانیسم ها که اساس و پایه علم میکروبیولوژی را تشکیل می دهند، چه هستند؟
میکروارگانیسم ها موجودات ریز ذره بینی مانند: باکتریها، ویروسها، قارچهای میکروسکوپی و ژرتوزوئرها هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمی شوند.
علم میکروبیولوژی که گرایشی از علم زیست شناسی است به بررسی و مطالعه میکروارگانیسم ها می پردازد. در این علم ارتباط میکروارگانیسم ها با خودشان و همچنین با موجودات عالی تر مانند انسان، حیوانات و گیاهان مورد بررسی قرار می گیرد.
رشته میکروبیولوژی که با میکروارگانیسم ها یعنی موجودات ریز ذره بینی سروکار دارد، دو جنبه مهم دارد. یکی مبارزه با میکروارگانیسم های خطرناک و بیماری زا که حیات انسانها، حیوانات و گیاهان را به خطر می اندازند و میکروبیولوژیست با شناسایی روش و مسیر ایجاد بیماری ها می تواند این مسیر را متوقف کرده و از چرخه و سیر بیماری جلوگیری کند و جنبه دیگر استفاده بهینه و مناسب از میکروارگانیسم ها برای تولید مواد غذایی و تبدیل بهینه صنایع غذایی مثل تهیه پنیر، ماست و یا حتی نان و همچنین تولید داروهای پزشکی و دامپزشکی می باشد.
اهمیت این رشته با توجه به نیاز صنایع غذایی و تخمیری به کارشناسان این رشته، نیاز علوم پزشکی و دارویی، نیاز سازمان های محیط زیست و مبارزه با آلودگی آن، نیاز کشاورزی و دام پروری، نیاز دانشگاه ها به مدرس و محقق و … به خوبی روشن می شود.
گرایش های مقطع لیسانس:
گرانش میکروبیولوژی یکی از پنج گرایش رشته زیست شناسی سلولی و ملکولی است. اما لازم به توضیح است که …
علم میکروبیولوژی گرایشهای مختلفی دارد که عبارتند از:
الف) گرایش پزشکی. در این گرایش میکروبهایی که برای انسان بیماری زا هستند و چگونگی فعالیت آنها بررسی می شود. البته این گرایش قسمت کوچکی از علم میکروبیولوژی را به خود اختصاص می دهد چرا که از میان میکروبهای شناخته شده فقط حدود ۱۷۰ نوع میکروب، بیماری زا هستند و بقیه میکروبها تاکنون شناخته شده اند، میکروبهایی مفید می باشند.
ب) میکروبیولوژی غذایی. بسیاری از مواد غذایی مثل ماست یا پنیر به یاری میکروبها تولید می شوند.
ج) میکروبیولوژی صنعتی. در این گرایش از میکروبیولوژی از میکروبهای مفید برای تولید مواد صنعتی مانند اسیدها و کمپوست میکروبی (تهیه کود به یاری مواد زاید و زباله ها) استفاده می شود. همچنین از میکروبها در رفع آلودگی های محیط زیست استفاده می گردد.
آینده شغلی، بازار کار، درآمد:
دکتر یحیی همتی مدیر گروه میکروبیولوژی دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی در این باره می گوید: میکروبیولوژی پایه و اساس بسیاری از علوم از قبیل: بیوشیمی، بیوتکنولوژی، زنتیک و پزشکی است.
برای مثال یکی از پایه های مستحکمی که پزشکی بر روی آن استوار است، میکروبشناسی است. چون علم میکروبشناسی است که توانسته است در مقابل حملات سهمگین بیماری های بسیار خطرناک و جهانگیر مانند فلج اطفال و یا طاعون با تشخیص، درمان و یا تهیه واکسن و راه های اساسی و موثر در اختیار بشر قرار دهد و باز علم میکروبشناسی است که باید راهی برای نجات انسان از چنگال بیماریهای عفونی جدید پیدا بکند.
یکی از کاربردهای رشته میکروبیولوژی حداقل در بعد سنتی، تشخیص بیماری است چون در آزمایشگاه های تشخیص طبی محققان عمدتاً با بیماریهای عفونی میکروارگانیسم ها سروکار دارند یعنی یا بطور مستقیم به تشخیص میکروارگانیسم ها می پردازند یا به تشخیص آثار حیاتی آنها می پردازند که نهایتاً این آثار حیاتی ما را به سوی یک میکروارگانیسم هدایت می کند مثل ترشح یک آنزیم یا تبدیل قند به اسید که در این موارد ما خود میکروارگانسم را نمی بینیم اما از آثار حیاتی آن می توانیم تشخیص دهیم که با چه میکروارگانیسمی سروکار داریم و این میکروارگانیسم چه بیماری را ایجاد کرده است.
با توجه به اینکه متاسفانه امروزه دنیا با خطر شیوع مجدد بیماریهای میکروبی قدیمی و شیوع بیماریهای جدید روبرو است رشته میکروبیولوژی در پیشگیری و جلوگیری از بیماری کاربرد دارد مثل علم واکسینه لوژی که علم جدیدی است و وظیفه آن ساخت واکسنها و سرم های مختلف می باشد. مواد غذایی و تولید مواد غذایی مختلف اثر میکروارگانیسم ها بسیار قابل توجه است. همچنین رشته میکروبیولوژی در کشاورزی بطور بسیار وسیعی در تشخیص آفات گیاهی، مبارزه با آفات گیاهی و ایجاد مقاومت گیاهی نسبت به آفات (ایجاد گیاهانی مقاوم به آفات و حشرات) مورد استفاده قرار می گیرد.
در صنایع و معادن نیز برای استخراج فلزات سنگین و در تصفیه نفت در گوگردزدایی از نفت مورد استفاده قرار می گیرند. همین استفاده از رشته میکروبیولوژی در گوگردزدایی بسیار مهم است چون در تصفیه نفت مرحله گوگردزدایی بسیار گران تمام می شود. اما میکروارگانیسم هایی هستند که گوگرد را در خودشان تثبیت می کنند و جدا می شوند و به این وسیله می توان بهترین نفت بدون گوگرد را خیلی ارزان به دست آورد.
در محافظت از محیط زیست نیز میکروارگانیسم هایی هستند که تصفیه فاضلابها و مبارزه بیولوژیک با عفونتها آلودگی های فاضلابی مورد استفاده قرار می گیرند و آب سالم و در حقیقت بدون آلودگی تحویل می دهند همچنین در آلودگی های نفتی میکروبهای نفت خواری هستند که پارافین و خود نفت را به عنوان مواد غذایی استفاده می کنند و توده ای سلولی می سازند که مورد مصرف تغذیه آبزیان را از بین می برد، تبدیل به یک ماده غذایی می کنند که مورد استفاده آبزیان قرار می گیرد. تبدیل به یک ماده غذایی می کنند که مورد استفاده آبزیان را از بین می برد، تبدیل به یک ماده غذایی می کنند که مورد استفاده آبزیان قرار می گیرد. تا حدودی نیز همین کار در خلیج فارس برای تصفیه آلودگی چاههای نفتی کویت انجام گرفت.
حتی در صنعت نساجی نیز این علم به یاری بشر آمده است و به تازگی در صنعت نساجی از میکروارگانیسم ها برای تثبیت نشاسته و آهار دادن پارچه استفاده می شود.
فعالیت در مراکز میکروب شناسی، کارشناسی علوم آزمایشگاهی، بررسی آلودگی های میکروبی مواد غذایی اعم از فرآورده های گیاهی و دامی، صنایع غذایی مراکز تشخیص بیماری میکروبی، ویروس، عوامل و فرآورده های تخمیری و … نمونه هایی از توانایی های فارغ التحصیلان گرایش میکروبیولوژی است.
سازمان ها و مراکزی مانند وزارت بهداشت و درمان، آزمایشگاه های پاتولوژی و میکروب شناسی بیمارستان ها، بیماری های دامی (دام پزشکی). آزمایشگاه های تشخیص طبی، صنایع غذایی مختلف و کارخانه های کنسروسازی، نوشابه سازی، عصاره گیری میوه ها، عرقیات و صنایع گوشتی و …
همه و همه محل هایی هستند که فارغ التحصیلان این رشته می توانند در آنها مشغول به کار شوند.
ظرفیت پذیرش کل و گرایش مختلف:
طی سه سال تحصیلی ۷۵ تا ۷۸ بطور متوسط در هر سال ۲۸ نفر داوطلب در رشته میکروبیولوژی پذیرفته شده اند.
توانایی های جسمی، علمی، روانی و … مورد نیاز و قابل توصیه
الف) توانایی علمی: آقای محمد آموزگار نیز در این باره می گوید: دانشجوی این رشته باید در درس زیست شناسی بخصوص در بخشهایی که به علوم سلولی مولکولی می پردازد و شیمی قوی و توانا باشد.
به هر حال فارغ التحصیلان دیپلم تجربی در این رشته موفق ترند.
ب) توانایی جسمی:
ج) علاقمندیها: صبر و حوصله و عشق و علاقه دو نکته اساسی برای موفقیت در رشته میکروبیولوژی است که تمام استادان و دانشجویان این رشته به آن اشاره می کنند چرا که تحقیق در آزمایشگاههای میکروبیولوژی و کشت دادن یک میکروب نیازمند صبر و حوصله است و تحقیق در مورد بیماریهای میکروبی و مبارزه با آنها عشق و علاقه ای وافر می طلبد. این علاقه باید از دو جهت باشد، یکی علقه به مسائل زیستی و دیگری علاقه به کارهای آزمایشگاهی (نظیر کشت میکروارگانیسم ها)
اما علاوه بر نکات فوق دکتر محمدی در مورد ویژگی های دانشجوی موفق این رشته می گوید: دانشجوی این رشته باید از دو توانایی مهم برخوردار باشد که یکی از آنها حافظه ای قوی است چون بیشتر مطالب این رشته تئوری است و دوم قدرت تجزیه و تحلیل است چرا که اگر دانشجویی نتواند از اطلاعاتی که در حافظه اش جمع کرده است، بهره برداری مناسب کرده و تحلیل مناسبی داشته باشد، مثل یک کامپیوتر خاموش می ماند که هیچ استفاده ای از آن نمی شود.
د) توانایی مالی:
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر: (کارشناسی ارشد و …)
رشته های مشابه و نزدیک به این رشته:
زمین شناسی- علوم سیاسی – جامعه شناسی و علوم اجتماعی
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر:
وی در ادامه در مورد موقعیتهای شغلی این رشته در ایران می گوید: در حال حاضر کارشناسان میکروبیولوژی به عنوان نیروهایی که مسلط به تکنیکهای میکروبیولوژی هستند در پژوهشگاه نفت برای تحقیق بر روی میکروبهای نفت خوار یا گوگردزدایی، در بخش صنایع غذایی در کارخانه های کنسروسازی و کمپوت سازی و در صنایع بهداشتی مشغول به کار هستند اما مسلم است کسی که در رشته میکروب شناسی مدرک لیسانس دارد، باید در کنار یک کارشناس یا متخصص که دارای تحصیلات عالی تری است کار بکند اما اگر دانشجوی این رشته به مدارج بالاتر تحصیلی دست پیدا کند، علاوه بر به دست آوردن اطلاعات جدیدتر، می تواند موقعیت های شغلی بهتر و متنوع تری داشته باشد.
دکتر همتی نیز با اشاره به موارد فوق می گوید: کاربرد این رشته آنقدر گسترده است که قابل ذگر نیست برای مثال محقق این رشته از یک سوی می تواند به بررسی کاربرد سلاحهای میکروبی و راههای پیشگیری از این سلاحها بپردازد و از سوی دیگر می تواند در کارخانه های عطرسازی به ساخت عطرهای خوشبو به یاری میکروبها مشغول باشد.
دکتر همتی همچنین در مورد امکان داشتن شغل آزاد در این رشته می گوید: تهیه لوازم آزمایشگاهی مورد نیاز در این رشته یکی از شغلهایی است که بعضی از فارغ التحصیلان میکروبیولوژی جذب آن می شوند و در این زمینه خدمات شایسته ای انجام می دهند.
طیبه جلیلی دانشجوی کارشناسی ارشد میکروبیولوژی دانشگاه تهران نیز در مورد موقعیتهای شغلی این رشته می گوید: رشته میکروبیولوژی موقعیتهای شغلی متنوعی دارند که از ان جمله می توان به فعالیت در موسسه استاندارد و یا آزمایشگاههای کارخانجات تهیه مواد بهداشتی و غذایی در جهت تشخیص کیفیت و سلامت این مواد از نظر عدم آلودگی میکروبی (بیماری زا یا مولد فساد) اشاره کرد.
همچنین عده ای از فارغ التحصیلان در مراکز تهیه مواد دارویی مانند تهیه آنتی بیوتیک ها کار می کنند چرا که از برخی میکروارگانیسم ها مانند کپکها و اکتیومیست ها می توان برای تهیه بعضی از آنتی بیوتیک ها مثل پنی سیلین ها و استرپتومایسین استفاده کرد و بالاخره کارخانجات تهیه اسیدها مانند اسید بوتریک و اسید استیک و حلال ها مانند الکل و استون و مراکز تهیه واکسن مانند موسسه رازی و انستیتو پاستور ایران می توانند مراکز جذب فارغ التحصیلان این رشته باشند.
میکروبیولوژی یا زیست شناسی سلولی مولکولی
گاه می شنویم که از رشته میکروبیولوژی با عنوان زیست شناسی سلولی مولکولی یاد می شود. برای مثال در برخی از قسمتهای دفترچه ها راهنمای آزمون سراسری سازمان سنجش آموزش کشور از این رشته با عنوان زیست شناسی سلولی مولکولی یاد شده است و به همین دلیل تعدادی از داوطلبان آزمون سراسری تصور می کنند که رشته میکروبیولوژی همان رشته علوم سلولی مولکولی است و در نتیجه هنگام انتخاب رشته با مشکلاتی روبرو می شوند.
دکتر محمدی درباره تفاوت مابین این دو رشته می گوید: در حقیقت علم میکروبیولوژی سلول (به اصطلاح چگونگی کارکردن و سوخت و ساز بدن سلول) صحبت می شود، در واقع ساختار سلول به عنوان یک میکروارگانیسم مورد بررسی قرار می گیرد، اما این باعث نمی شود که دو رشته فوق را یکی بدانیم چون علوم سلولی مولکولی از حیطه فعالیتهای بیرونی میکروب خارج شده و وارد فعالیتهای درونی آن می شود، در حالیکه در علم میکروبیولوژی تاثیرات بیرونی میکروارگانیسم ها مطالعه می شود. برای مثال شما در علم میکروبیولوژی نگاه می کنید که میکروارگانیسم مورد نظر شما نظر شما چه نوع بیماری ایجاد کرده و از روی آثار بیماری حدس می زنید میکروارگانیسمی را که بررسی می کنید، چه نوع میکروبی است.
دکتر محمدی همچنین در مورد نام رشته میکروبیولوژی می گوید: با توجه به این که امروزه علوم بسیار ریز، جزئی و تخصص شده است، بهتر است که دو علم میکروبیولوژی و علوم سلولی و مولکولی در کنار یکدیگر و با نام تخصصی خود به علم زیست شناسی خدمت بکنند نه اینکه یک علم، دیگری را احاطه بکند. مثلاً اگر بخواهیم میکروبیولوژی را زیر مجموعه ای از علوم سلولی و مولکولی بدانیم، اشتباه است چون بعضی از اوقات علوم سلولی و مولکولی کاری به میکروارگانیسم ها ندارد و در مورد سلولهای یوکاریوتی یا سلولهای انسانی صحبت می کند.
معرفی رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی – گرایش ژنتیک
هدف:
سال ۱۹۷۳ وقتی به یاری علم ژنتیک اولین ژن “کلون” گردید شاید کمتر کسی فکر می کرد که بزودی این علم یکی از علوم راهبردی دنیا شود و حتی تا جایی گسترش بیابد که نشریه Science باسواد بودن را مساوی با اطلاع داشتن از دو علم کامپیوتر و ژنتیک بداند.
این علم جوان در این مدت کوتاه به یکی از علوم استراتژیک جهان تبدیل شده است.
دکتر محمدرضا نوری دلوئی استاد ژنتیک دانشکده پزشکی دانشگاه تهران در معرفی این علم می گوید:
“بطور کلی دانش ژنتیک درباره انتقال صفات وراثتی از والدین به اولاد بحث می کند که البته این والدین می توانند انسان، درخت و یا باکتری باشند. در واقع ژنتیک تلاش می کند تا بگوید که چه مکانیزم هایی مولکولی، عامل انتقال صفات از نسلی به نسل دیگر هستند. مکانیزم هایی که باعث می شوند تا فرزندان شباهت زیادی به والدین داشته باشند و همچنین می خواهد بداند که چرا گاهی اوقات در بین والدین و فرزندان در برخی صفات تفاوت های بسیار معنی داری وجود دارد؟
برای مثال چرا گاهی اوقات والدین سفیدپوست، بچه رنگین پوست دارند؟
آنچه مسلم و روشن است در سطح جهانی در همه کشورها، چه در زمینه های آموزشی و چه پژوهشی و بهره وری علمی و اقتصادی، رشته های علوم زیستی مورد توجه کامل است و مسائل بنیادی و پژوهشی رشته های دیگری مانند کشاورزی (زراعت، باغبانی، گیاه پزشکی) و رشته های علوم پزشکی (پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی) و پیراپزشکی نیاز مبرم به اطلاعات و نظریه های علوم زیستی و تحقیقات و پژوهش های این علم دارد.
ماهیت:
دانش ژنتیک همیشه به طرح سه پرسش کلیدی می پردازد که این سه پرسش عبارتند از:
چه چیزی موروثی است؟ (بررسی ماهیت فیزیکی شیمیایی ماده وراثتی)
ماده وراثتی چه می کند؟ (بررسی عملکردها و نقش های ماده وراثتی)
ماده وراثتی در خلال نسل ها و بخصوص در زمان تکامل زیستی چگونه تغییر پیدا کرده و یا دستخوش جهش می شود؟”
دکتر فروغ مند استاد ژنتیک دانشگاه شهید چمران اهواز نیز در معرفی رشته ژنتیک در سطح کارشناسی می گوید:
“دانشجویان رشته ژنتیک علاوه بر دروس ژنتیک ۱ و ۲ که به عنوان دروس پایه می گذرانند، برای آشنایی با دنیای وسیع این علم و دستاوردهای مختلف آن در ۱۷ واحد به طور کلی و اجمالی مباحث مهمی مثل ژنتیک سرطان، روش های تشخیص بیماری های ژنتیکی قبل و بعد از تولد، شناخت ناقلین بیماری ها، اصول مشاوره ژنتیکی قبل و بعد از تولد، شناخت ناقلین بیماری ها، اصول مشاوره ژنتیکی، نقش ژنتیک در بروز رفتارهای فردی و اجتماعی، شناخت جمعیت های مختلف ژنتیکی و نژادهای انسانی، ژن درمانی، پزشکی قانونی، تکنیک های رایج در ژنتیک، روش های اصلاح نژاد و ژنتیک مولکولی را مطالعه می کنند.”
مطالعات و تحقیقات ژنتیک در جانوران و گیاهان بررسی کاریوتیپها و ژنوتیهای گیاهان و جانوران، تشخیص کروموزوم های بیمار، عوامل وراثتی بیماری های ژنتیکی، اصلاح نباتات (در ژنتیک گیاهی) و اصلاح جانوران (دامی) در ژنتیک جانوری، مطالعات و مشاوره های ژنتیکی انسانی در ازدواج ها و خانواده ها از جمله توانایی های فارغ التحصیلان گرایش ژنتیک است.
اگر قرار باشد چند بیماری مهلک و یا سخت را نام ببرید، چه بیماری هایی به خاطرتان می آید؟ ایدز؟ سرطان؟ تالاسمی؟ هموفیلی؟ عقب ماندگی ذهنی یا جسمی؟
بله! تمامی این بیماری ها مهلک و یا سخت می باشند. اما آیا می دانید که تمامی این بیماری ها بگونه ای ژنتیکی هستند؟ و همچنین آیا می دانید که به یاری روشها و فنون جدید مهندسی ژنتیک(۱)، بسیاری از بیماری های ژنتیکی در آستانه مهار شدن قرار دارند؟
دکتر نوری دلوئی در این زمینه می گوید:
“یکی از قلمروهای ژنتیک، “ژن درمانی” است که در مدتی کوتاه توانسته است، سیمای جهان پزشکی را با دستاوردهای عظیم خود به گونه ای بنیادین دگرگون سازد. چرا که این روش نوین با جانشین ساختن ژن های سالم به جای ژن های معیوب و یا با ترمیم ژن های معیوب به مداوای اساسی بیماری می پردازد.”
دکتر نوری دلوئی در ادامه سخنان خویش می گوید:
“البته علم ژنتیک کاربردهای گسترده دیگری نیز در علوم پزشکی دارد که از آن جمله می توان به تولید انبوه، ارزان و بدون خطر واکسن های انسانی و حیوانی با استفاده از باکتری ها و قارچ ها، تولید داروهای جدید و پروتئین های گوناگون برای درمان بیماری های مختلف و تشخیص قبل از تولد بیماری های کروموزومی و بیماری های ژنی با روش های پزشکی مولکولی مثل تشخیص بیماری تالاسمی در دوران جنینی اشاره کرد. که بدون شک در تمامی این فعالیت ها و تحقیقات متخصصان ژنتیک حضوری فعال و چشمگیر دارند.”
وی در ادامه می گوید:
“از سوی دیگر متخصصان ژنتیک نه تنها در پزشکی بلکه در کشاورزی و صنعت نیز تحقیقات با ارزشی انجام داده اند. برای مثال با استفاده از روشها و فنون مهندسی ژنتیک می توان گیاهانی را تولید کرد که نسبت به عواملی همچون سرما، گرما، رطوبت، خشکی، املاح، حشرات، آفات، ویروس ها و سایر عوامل بیماری مقاوم بوده و علاوه بر آن در مقایسه با موجود طبیعی، مجهز به مکانیسم های دفاعی اضافی باشند. مثل تولید گوجه فرهنگی جدید با کمیت و مقاومت به مراتب بیشتر و طعم بهتر از گوجه فرنگی طبیعی که اولین محصول گیاهی دستکاری شده ژنتیکی می باشد.
همچنین مهندسی ژنتیک در صنعت برای بازیافت ضایعات شهری و تبدیل آنها به موادی نظیر کود کمپوست، تولید انبوه آنیزم های مورد نیاز در صنایع غذایی، خوراک دام و طیور، چرم سازی و داروسازی و دهها مورد دیگر کاربرد دارد.”
آنچه گفته شد بیانگر جایگاه علم ژنتیک در کشورهای صنعتی است وگرنه علم ژنتیک در ایران هنوز در ابتدای راه است و باید تلاش بسیار کرد و کاستی ها را جبران نمود و موانع را از میان برداشت تا بتوان شاهد رشد روزافزون علم ژنتیک در ایران بود. البته این به آن معنی نیست که در کشور ما تحقیقات ژنتیکی انجام نمی گیرد و فارغ التحصیلان این رشته جذب هیچ مرکزی نمی شوند، بلکه سازمانهای مختلفی هستند که به فعالیت های تقحیقاتی ژنتیکی می پردازند که از جمله می توان به مراکز مختلف وزارت کشاورزی، وزارت جهاد سازندگی، مراکز پژوهشی وزارت فرهنگ و آموزش عالی، انستیتو پاستور، مرکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک و تکنولوژی زیستی اشاره کرد.
علاوه بر مراکز فوق به گفته دکتر فروغ مند کارشناسان ژنتیک می توانند در مراکز ژنتیک دولتی و خصوصی مانند بخشهای ژنتیک مراکز بهزیستی، جهاد دانشگاهی، بیمارستان ها و کلینیک های خصوصی مشغول به کار گردند.
مراکزی از جمله: منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، بخش های تحقیقاتی گیاهی باغبانی و پرورش گل های زینتی و … و در ژنتیک جانوری سازمان ها و نهادهایی مانند: دام پروری، دام پزشکی، وزرات بهداشت و درمان (کارشناسی مشاوره ژنتیکی انسان) و … از جمله محل های کار برای دانشجویان این رشته است.
علاقمندیها: در همه رشته ها بخصوص در علوم پایه و بویژه در گرایشهای مختلف رشته زیست شناسی باید علاقه مند بود و صبر و پشتکار داشت تا بتوان طعم شیرین موفقیت را چشید.
دکتر نوری دلوئی در همین زمینه می گوید:
“علاقه، پشتکار، امید و نشاط شرط ورود به میدان علم ژنتیک است. یعنی دانشجو باید بدون هراس از مشکلات و موانع موجود، با دقت تمام و براساس راهنمایی های اساتید و افراد اهل نظر به مطالعه بپردازد و تلاش کند تا همه روش ها و فنونی که به او آموزش داده می شود به صورت نظری و عملی فراگیر تا به یک عنصر نظری صرف تبدیل نشود بلکه یک نیروی علمی و فنی خلاق و نوآور باشد.
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر:
جایگاه علم ژنتیک در کشورهای صنعتی با جایگاه فعلی این رشته در این بسیار متفاوت است که محتاج تلاش بسیار برای جبران کاستی هاست.
البته این به آن معنی نیست که در کشور ما تحقیقات ژنتیکی انجام نمی گیرد و فارغ التحصیلان این رشته جذب هیچ مرکزی نمی شوند، بلکه سازمانهای مختلفی هستند که به فعالیت های تحقیقاتی ژنتیکی می پردازند که از جمله می توان به مراکز مختلف وزارت کشاورزی، وزارت جهاد سازندگی، مراکز پژوهشی وزارت فرهنگ و اموزش عالی، انستیتو پاستور، مرکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک و تکنولوژی زیستی اشاره کرد. علاوه بر مراکز فوق به گفته دکتر فروغ مند کارشناسان ژنتیک می توانند در مراکز ژنتیک دولتی و خصوصی مانند بخشهای ژنتیک مراکز بهزیستی، جهاد دانشگاهی، بیمارستان ها و کلینیک های خصوصی مشغول به کار گرداند.
نکات تکمیلی:
گرایش بیوشیمی یا بیوفیزیک تاکنون در هیچ دانشگاهی در سطح لیسانس ارائه نشده است و گرایش ژنتیک نیز هر چند سال یک بار در یک دانشگاه ارائه می شود و بعضی از گرایشها نیز در دو دانشگاه با دو نام متفاوت ارائه می گردند و از سوی دیگر واحدهای اختصاصی و اختیاری هر یک از این گرایشها در دانشگاههای مختلف، با توجه به امکانات و تخصص اساتید هر دانشگاه، متفاوت است.
همچنین مهندسی ژنتیک مجموعه روشها و فنونی است که تکیه گاه اصلیش زیست شناسی مولکولی و بخصوص ژنتیک مولکولی است. معرفی رشته زیست شناسی – گرایش علوم گیاهی
هدف:
شاخه علوم گیاهی: دانشجویان با گذرانیدن دروس مشترک و اختصاصی خود که در آن ۱۰ واحد دروس اختیاری و با جنبه کاربردی نیز پیش بینی شده است می توانند نیاز موسسات پژوهشی، آموزشی، تولیدی و خدماتی به کارشناسان علوم گیاهی را برطرف نمایند. از جمله دروس تخصصی شاخه علوم گیاهی عبارتند از: جلبک شناسی، قارچ شناسی، مورفولوژی گیاهی، اکولوژی گیاهی، فیزیولوژی گیاهی، اصول و روش های رده بندی گیاهان و … اهمیت این شاخه با توجه به نیاز مراکز پژوهشی به کارشناسی علوم گیاهی آشنا به مسائل گیاه شناسی و فیزیولوژی گیاهی، نیاز علوم گیاه پزشکی به کارشناسان علوم گیاهی، نیاز به کارشناسان علوم گیاهی در کشاورزی و صنایع دارویی، غذایی و چوب و کاغذ و … نیاز به کارشناسان علوم گیاهی در مسائل محیط زیست، رفع نیازمندیهای علوم طبیعی و باغهای کشاورزی به کارشناسان علوم گیاهی و پاسخگویی به نیاز مراکز آموزشی و پژوهشی در زمینه تربیت مدرس و محقق علوم گیاهی بخوبی روشن می شود.
ماهیت:
این رشته که یکی از شاخه های زیست شناسی است، صرفاً موارد مربوط به گیاه را اعم از گیاهان اولیه تا امروزی بررسی می کند و دارای زمینه های مختلفی مانند: گیاه شناسی، فیزیولوژی گیاهی، ریخت زایی و اندام زایی در گیاهان، بیوشیمی و جلبک شناسی است.
“علوم گیاهی دارای دو بخش عمده “فیزیولوژی” و “سیستماتیک” است که بخش فیزیولوژی به شناخت زندگی گیاهان و اندامهای مختلف یک گیاه می پردازد و بخش سیستماتیک نیز درباره اسامی و طبقه بندی گیاه می باشد.”
“در حال حاضر دانشجویان کارشناسی علوم گیاهی، اطلاعاتی عمومی در مورد گیاهان و جانوران در دو بخش فیزیولوژی و مباحث مربوط به آن و بخش سیستماتیک به دست می آورند یعنی دروس آنها جنبه تخصصی ندارد و ۱۱۸ واحد درسی گرایش علوم گیاهی با واحدهای درسی گرایش علوم جانوری یکسان است و هر دانشجوی علوم گیاهی تنها ۱۷ واحد تخصصی می گذراند که البته از این ۱۷ واحد نیز ۴ واحد اختیاری است و می تواند این ۴ واحد را از دروس گرایشهای دیگر انتخاب کند.”
فرصت های شغلی
برای یک دانش آموخته علوم گیاهی (در حد لیسانس)
حضور کارشناسان علوم گیاهی در موسسه های تحقیقاتی و اجرایی کشور امری ضروری است تا بتوان محیط زیست ایران را به خوبی حفظ کرد اما به گفته اساتید و دانشجویان علوم گیاهی در حال حاضر فارغ التحصیلان دوره لیسانس این رشته موقعیتهای شغلی مناسبی ندارند. چون دانش و اطلاعات ان ها جنبه تخصصی ندارد و موسسات و مراکز تحقیقاتی و اجرایی بیشتر مایلند که نیروهای مورد نیاز خود را از میان فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد و یا دکترای این رشته انتخاب کنند.
احمدرضا اخوت در همین زمینه می گوید:
“بیشتر فارغ التحصیلان علوم گیاهی در سطح کارشناسی جذب آموزش و پرورش می شوند چون معلومات آنها جنبه عمومی دارد و می توانند در تدریس کتب زیست شناسی دوره متوسطه موفق گردند اما نمی توانند در مراکز تحقیقاتی که نیاز به متخصص در زمینه های مختلف علوم گیاهی دارد، فرصت شغلی مناسبی به دست بیاورند.”
وی در ادامه می گوید: “با این وجود یک دانشجوی کارشناسی که از همان ابتدا توانایی و استعدادش را شناخته و آن را شکوفا کرده و خود را محدود به کتب درسی و دانشگاهی نکرده است، برایش فرصت های شغلی خوبی پیدا می شود.
برای مثال یک دانشجو شهرستانی می تواند احیاگر گیاهان منطقه زندگی خود باشد و یا با توجه به اهمیت گیاهان دارویی و روی آوردن مردم به این دسته از گیاهان، می تواند گیاهان دارویی شهر خود را شناسایی کرده و خواص آن ها را بررسی کند چون آب و هوای متغییر کشور ما مهمترین عامل در تاثیرات دارویی یک گیاه است و در نتیجه گیاهان دارویی کشور ما ویژگی های نادری دارند.
از سوی دیگر اگر کسی در این رشته خودش سرمایه گذاری کند و متاثر از محیط نشود، می تواند در بخش های کشاورزی – زیست، ژنتیک و بیوتکنولوزی فعالیت داشته باشد.
و بالاخره زمینه تحقیقاتی در این رشته بسیار گسترده است چون حدود یک پنچم گونه های گیاهی ایران، بومی کشورمان هستند و این زمینه خوبی برای تحقیقات است و بسیاری از تحقیقات را نیز می توان با امکانات اندک و در یک آزمایشگاه کوچک و یا در خانه انجام داد. در واقع باید گفت که ما در زمینه گیاه شناسی کاری نکردیم که بررسی کنیم آیا موقعیت کاری در این رشته وجود دارد یا خیر.
کاظم مهدی قلی فارغ التحصیل این رشته نیز با اشاره به تحقیقات اندک در رشت علوم گیاهی می گوید:
“علوم گیاهی آنقدر بکر است که ما در چهار رشته خزه شناسی، جلبک شناسی، قارچ شناسی و سرخس شناسی یا متخصص نداریم و یا تعداد متخصصان از انگشتان یک دست کمتر است. در نتیجه کسی که در یکی از رشته های فوق متخصص شود، موقعیت کاری خوبی به دست می آورد. همچننی اگر یک متخصص علوم گیاهی در زمینه سیستماتیک و فیزیولوژی گیاهان دارویی قوی باشد، مراکز زیادی او را جذب خواهد کرد.”
دکتر فهیمی نیا نیز در مورد فرصت های شغلی فارغ التحصیلان علوم گیاهی می گوید:
“علاوه بر وزارت آموزش و پرورش و مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاهی وزارت فرهنگ و آموزش عالی، سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری، وزارت کشاورزی، وزارت جهاد سازندگی از جمله سازمانهایی هستند که می توانند فارغ التحصیل این رشته را جذب کنند. همچنین یک لیسانس علوم گیاهی می تواند در موسسه های خصوصی پرورش گل و گیاه مشغول به کار گردد.
توانایی های جسمی، علمی، روانی و … مورد نیاز و قابل توصیه
الف) توانایی علمی: حافظه خوب یاور خوبی برای دانشجویان این رشته است.
“چون در رشته علوم گیاهی ما با گونه های زیادی از گیاهان سر و کار داریم، دانشجو باید یک مقدار محفوظات داشته باشد اما این به آن معنا نیست که همه چیز را حفظ کند بلکه باید اصول را یاد بگیرد و در بقیه موارد از کتابها به عنوان راهنما استفاده کند.”
ب) توانایی جسمی:
ج) علاقمندیها:
یک دانشجوی علوم گیاهی باید به گیاهان عشق بورزد چرا که باید روزهای بسیاری را در طبیعت به شوق یافتن گیاهان مختلف سپری کند و یا ساعت های متوالی در آزمایشگاه با صبر و حوصله به بررسی اندام های یک گیاه بپردازد.
“با توجه به این که رشته علوم گیاهی دارای دو شاخه است دانشجویان باید ویژگی های لازم برای هر دو شاخه این علم را داشته باشند.
برای مثال در زمینه سیستماتیک، دانشجو لازم است فردی منظم و مرتب باشد و بتواند مطالب را در ذهن خویش بخوبی طبقه بندی کند و همچنین باید از قدرت تطبیق خوبی برخوردار باشد یعنی بتواند یک گیاه را با نامش تطبیق دهد. برای موفقیت در مبحث فیزیولوژی گیاهی نیز باید فردی جستجوگر بود و قدرت تجزیه و تحلیل خوبی داشت.
این رشته صبر و حوصله زیادی می خواهد چون در آزمایشگاه های علوم گیاهی نمی توان عکس العمل یک گیاه را به سرعت مشاهده کرد و این کار ساعتها و حتی روزها زمان می برد.
دانشجویی باید وارد این رشته شود که از کودکی یک محقق بار آمده باشد چون بسیار سخت است یک جوان ۱۸ یا ۱۹ ساله را که وارد دانشگاه شده است به تحقیق علاقه مند کرد اما اگر دانش آموزان از دوران دبستان محقق و جستجوگر بار بیایند در دانشگاه مشکلی نخواهند داشت”.
“بسیار مهم است که دانشجوی این رشته به امید کشف قوانین طبیعت بخصوص قوانین موجود برای گیاهان وارد دانشگاه شود چون در این صورت نسبت به علوم پایه مثل شیمی و ریاضی که در دو سال اول ارائه می شود بی تفاوت نخواهد بود و می داند که پایه و اساس مباحث بعدی مثل فیزیولوژی، بر همین علوم پایه استوار شده است.”
نظرات:
اگر هدف از ارائه تحصیلات دانشگاهی، آموزش تخصصی رشته های مختلف باشد به نظر من این ۱۷ واحد تخصصی کافی نیست و هیچ دانشجویی با گذراندن این چند واحد محدود نمی تواند در رشته خود متخصص شود. پس یا باید طبق برنامه قبلی شورای عالی برنامه ریزی، دانشجویان علوم گیاهی، بیشتر دروس گیاهی را مطالعه کنند و دانشجویان علوم جانوری نیز دروس مربوط به گرایش خویش را بگذرانند یا در کل گرایش های مختلف را در سطح کارشناسی برداریم و در این دوره به آن ها زیست شناسی عمومی آموزش بدهیم.”
آیا می دانید در کشور ما با یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومتر مربع وسعت و تقریباً یک میلیون ۴۰۰ هزار کیلومتر مربع منطقه کویری، چند گونه گیاهی وجود دارد؟
به گفته دکتر قهرمان در این منطقه خشک بیش از ۷۵۰۰ گونه گیاهی وجود دارد که ۱۵۰۰ گونه آن بومزاد ایران (گونه هایی که خاص ایران است) و ۱۵۰۰ گونه دیگر نادر می باشد. و این یعنی ان که تنوع گل در کشور ما بسیار بالاست و تعداد گونه های گیاهی در ایران برابر با بخش مرکزی اروپا است.
براستی چه کسی باید این طلای سبز را بشناسد و به مردم معرفی کند؟ چه کسی می تواند راه حفاظت و استفاده از این ثروت خداداد را به مردم و مسوولین کشور نشان دهد؟
بدون شک متخصصان و محققان علوم گیاهی در این زمینه نقشی عمده و اساسی دارند. افرادی که با یاری گرفتن از دانش آنها می توان مانع از فرسایش خاک و نابودی پوشش گیاهی مناطق مختلف کشور گردید تا کویر به خانه ما قدم نگذارد چرا که می دانیم وقتی یک درخت قطع می گردد و یا یک سانتی متر از خاک ایران از پوشش گیاهی تهی می شود ما آغوشمان را به روی کویر و در نتیجه سیل های خانمان برانداز بیشتر باز کرده ایم. و چاره این مشکل نیز چندان آسان نیست چون حتی ترمیم یک سانتی متر از خاک، ۲۰۰ سال زمان می برد و در نتیجه بازیابی یک پوشش گیاهی از بین رفته به زمانی بسیار طولانی نیاز دارد.
نکات تکمیلی:
“طبق مصوبه شورای عالی برنامه ریزی وزارت فرهنگ و آموزش عالی از سال ۷۴ رشته زیست شناسی به دو شاخه تبدیل شده است که یکی شاخه زیست شناسی عمومی، علوم گیاهی و علوم جانوری است و دیگری شاخه سلولی و مولکولی است که شامل میکروبیولوژی، بیوشیمی و بیوفیزیک می شود، بنابراین در حال حاضر ۱۱۸ واحد از دروس علوم گیاهی و علوم جانوری مشترک است و تنها ۱۷ واحد آنها متفاوت است.”
همان طور که پیش از این گفتیم در حال حاضر گرایش علوم گیاهی تنها در ۱۷ واحد با گرایش علوم جانوری تفاوت دارد که این ۱۷ واحد در هر دانشگاه با توجه به تخصص اساتید و امکانات آن دانشگاه متفاوت می باشد.


معرفی رشته زیست شناسی – گرایش علوم جانوری
هدف:
هدف این شاخه به وجود آوردن زمینه های مساعد برای شناخت علوم جانوری، برقراری ارتباط صحیح آن با سایر علوم و در نتیجه تربیت کارشناسانی است که قابلیت درک و حل مسائل بنیادی علوم جانوری را داشته و به جنبه های کاربردی آن آشنا باشند. داوطلبان ورود به این شاخه باید در دروس زیست شناسی، فیزیک، شیمی و ریاضی دبیرستان قوی باشند. اهمیت این شاخه با توجه به نیاز علوم پزشکی، بخشهای تحقیقاتی و آموزشی و موزه ها و باغهای وحش به کارشناس و محقق در شاخه علوم جانوری به خوبی مشخص می شود. جانورشناسی، حشره شناسی و زیست شناسی مولکولی، فیزیولوژی جانوری و … از جمله دروس تخصصی این شاخه می باشند.
اگر جانوران را نشناسیم، نمی توانیم پی به ارزش و اهمیتشان ببریم. همین عدم شناخت است که باعث می شود برای حفظ آنها اهمیتی قائل نباشیم و صرفاً برای کام جویی به شکار یا حفظ آنها مبادرت ورزیم.
هدف اصلی این رشته شناخت دقیق و دقیق تر جانوران و مسائل مربوط به آنان است.
ماهیت:
اهمیت شناخت جانوران و خواص آنها را بهتر است با یک مثال روشن کنیم. امروزه، استفاده از مواد شیمیایی برای کنترل آفات راه درستی نیست. چون این مواد تعادل اکولوژی محیط زیست را برهم می رنند. در حالی که با شناخت گونه های حشرات شکارچی می توان بسیاری از آفات مثل حشرات مضر را از بین برد. در این میان می توان به کفش دوزک ها اشاره کرد که امروزه کاربرد بسیاری در اقتصاد کشاورزی آمریکا دارند و یا مگس های مفید که از شته ها تغذیه می کنند. پس علوم جانوری و شناخت جانوران از ابعاد مختلف دارای فوایدی است که شناخت جنبه های سلامت زندگانی و صرفه جویی اقتصادی او بعد بسیار ساده آن می باشد.
گرایش های مقطع لیسانس:
علوم جانوری خود یکی از گرایش های رشته زیست شناسی است. اما این گرایش سه بخش اصلی دارد: ۱- جانورشناسی یا بیوسیستماتیک ۲- فیزیولوژی جانوری اعم از حیوانی و انسانی ۳- بافت شناسی و جنین شناسی جانوری
بسیاری از گرایش های زیست شناسی وابسته به علوم جانوری هستند. برای مثال یک محقق علوم سلولی و مولکولی تا با یک جانور و وضعیت زیستی آن آشنا نباشد نمی تواند روی سلول آن کار کند.
آینده شغلی، بازار کار، درآمد:
مراکز علمی و پژوهشی که به طور مستقیم نیازمند کار و فعالیت کارشناسان زیست شناسی است عبارتند از: آزمایشگاههای زیست شناسی در دانشگاهها و موسسات تحقیقاتی و تدریس علوم زیستی در مدارس، وزارتخانه و موسسات دیگری در زمینه های و …
کشاورزی- باغبانی، منابع طبیعی، جنگلها و مراتع، محیط زیست، فضای سبز، بخشهای تحقیقات کشاورزی، اصلاح نباتات، پرورش گیاهان زینتی، بررسی و شناخت جوامع گیاهی و گیاهان دارویی و صنعتی، باغهای گیاه شناسی و … همچنین فارغ التحصیلان رشته ها و گرایشهای علوم جانوری و زیست شناسی عمومی و میکروبیولوژی و ژنتیک می توانند در موسسات دولتی و غیردولتی از قبیل: شیلات، محیط زیست، شناخت و بررسی فونها (جانوران کشور و منطقه) آزمایشگاهها و مراکز خون شناسی، بافت شناسی، میکروب شناسی، انگل شناسی، موزه های تاریخ طبیعی و … فعالیت کنند.
جانوران از دیرباز معلم انسان بوده اند و انسان در کلاس آنها مبارزه، شنا، پرواز، و بطور کلی استفاده از مواهب طبیعت را فراگرفته است. به همین دلیل بسیاری از محققان و دانشمندان، شاگردان این کلاس جذاب هستند و حتی علم “بیونیک”، آموزش علمی درسهای همین کلاس می باشد. علمی که به بررسی موجودات زنده می پرازد تا بتوانند با کشف رازهای زندگی آنها به پیشبرد تکنولوژی کمک کند.
برای مثال پژوهشگران این علم با مطالعه بر روی پشه می خواهند پارازیت هایی را که باعث اختلال دستگاههای مخابراتی می شود، از میان بردارند چون پشه با ارتعاش بالهای خود وزوزی به راه می اندازد که این صدا از هرگونه پارازیت اعم از غرش رعد و یا زوزه سوت های کارخانه های صنعتی عبور کرده و به پشه ای دیگر در ۵۰ متری او می رسد.
این علم مهم و روزآمد که کمتر از ۴۰ سال از عمرش می گذرد، ارتباطی تنگاتنگ با علوم جانوری دارد و بسیاری از محققان علوم جانوری در آزمایشگاههای همین علم مشغول تحقیق و مطالعه بر روی جانوران هستند.
البته فرصت های شغلی متخصصان علوم جانوری محدود به آزمایشگاههای بیونیک نمی شود بلکه در کشورهای صنعتی و پیشرفته، علوم جانوری مثل سایر علوم پایه از اهمیت و ارزی بسیاری برخوردار است و متخصصان آن می توانند در مشاغل مختلفی مثل شناسایی گونه های مختلف جانوری، گسترش دادن موزه ها، رهبری تورهای تخصصی و مراقبت از نمونه ها و سوژه های زنده فعالت بکنند.
اما فارغ التحصیلان این گرایش چه فرصت های شغلی ای در ایران دارند؟
دکتر ساری در این زمینه می گوید:
“هر چند که تعداد قابل توجهی از فارغ التحصیلان علوم جانوری جذب بازار کار نمی شوند اما بهترین دانشجویان همیشه موفق بوده و هستند. چنین افرادی پس از فارغ التحصیلی گاهی برای کارهای تحقیقاتی یا اداره آزمایشگاهها جذب دانشگاهها می شوند و یا در سازمان حفاظت از محیط زیست و سازمانهای مربوط به فعالیت می پردازند. چون سازمان محیط زیست برای بررسی اکوسیستم ها به محققان زیست شناسی از جمله علوم جانوری نیاز دارد. همچنین بعضی از فارغ التحصیلان این رشته وارد سیستم پزشکی شده و در زمینه های خون شناسی یا انگل شناسی فعالیت می کنند.
دکتر پاشایی نیز با انتقاد از فرصت های شغلی محدود فارغ التحصیلان این گرایش می گوید:
“چون علوم جانوری در کشور ما ناشناخته است، فرصت های شغلی فارغ التحصیلان آن نیز محدود می باشد. برای مثال شاخه موزه داری در علوم جانوری که به حفظ نمونه های قدیمی می پردازد، یکی از شغل های مهم و پردرآمد دنیا است که مسوولیت آن را متخصصان علوم جانوری برعهده دارند. اما متاسفانه این وظیفه در کشور ما به افرادی سپرده می شود که تخصص لازم را نداشته و به همین دلیل تعدادی از موزه ها در شرایط مناسبی قرار ندارند.
ظرفیت پذیرش کل و گرایش مختلف:
توانایی های جسمی، علمی، روانی و … مورد نیاز و قابل توصیه
الف) توانایی علمی: “تعداد انگشت شماری از کتابهای رشته علوم جانوری به زبان فارسی است. این در حالی است که کتابهای مورد نظر نیز قدیمی هستند و نمی توان به یاری آنها از تحقیقات و مطالعات جدید باخبر شد. به همین دلیل دانشجوی علوم جانوری لازم است که با زبان انگلیسی آشنا باشد. همچنین دانشجوی علاقه مند به جانورشناسی باید در ریاضی و بخصوص آمار توانمند باشد.
آشنایی با دروس زیست شناسی، فیزیک، شیمی و ریاضی در سطح دبیرستان بصورت نسبتاً قوی جزو توانایی های مطلوب داوطلبان این رشته می باشد.
ب) توانایی جسمی:
ج) علاقمندیها: برای موفقیت در تمام رشته های دانشگاهی باید صبر و حوصله داشت. اما در بعضی از رشته ها این نیاز بیشتر احسای می شود چرا که دانشجو باید وقت زیادی را صرف تحقیق و آزمایش کند تا در مطالعاتش به نتیجه برسد. گرایش علوم جانوری نیز از جمله همین رشته ها است. دانشجویان این رشته باید به گردش در طبیعت علاقه مند باشند چون اطلاعاتی که با حضور در محیط طبیعی زندگی جانور می توانند به دست بیاورند در هیچ کتابی پیدا نخواهند کرد.
د) توانایی مالی: “در کشور ما دز زمینه علوم جانوری فعالیت های تحقیقاتی زیادی انجام نگرفته است. به همین دلیل دانشجویان علاقه مند به فعالیت های تحقیقاتی می توانند در این رشته حضوری فعال داشته باشند تا جایی که گاه یک دانشجوی کارشناسی این رشته طی مدت تحصیل خود یک یا دو گونه جدید از جانوران را شناسایی می کند.
نکات تکمیلی:
اکثر واحدهای درسی سه گرایش علوم گیاهی، علوم جانوری و زیست دریا یکسان است و فقط ۱۷ واحد این سه گرایش با یکدیگر تفاوت دارد و در واقع دانشجو تنها با مطالعه ۱۷ واحد تخصصی، کارشناس علوم گیاهی، علوم جانوری و یا زیست دریا می شود.
دکتر پاشایی در این باره می گوید: در خارج از ایران رشته های زیست شناسی از آغاز تفکیک شده هستند و به جز درسهای عمومی و پایه مثل شیمی و یا ریاضی مابقی درسهایشان تخصصی می باشد. چون تعداد قابل توجهی از دروس گرایشهای فوق با یکدیگر فرق دارد. برای مثال دیرین شناسی، فیزیولوژی و ژنتیک در علوم گیاهی با علوم جانوری تا حدودی فرق دارد چون ما جانوران را به دو شاخه عمده مهره داران و بی مهره ها تقسیم می کنیم که می توانند سطحی گسترده از یک سلولی ها تا انسان را در بر بگیرند در حالی که در گیاه شناسی چنین تقسیمی معنی نمی دهد و یا در بحش جنین شناسی، گیاهان دوره تکوین ندارند در حالی که این مرحله در جانوران، مرحله مهمی است.
از سوی دیگر وقتی دانشجویی گرایش علوم جانوری را انتخاب کرد امکان دارد علاقه ای به دروس علوم گیاهی، علوم جانوری و زیست دریا یکسان است و فقط ۱۷ واحد این سه گرایش با یکدیگر تفاوت دارد و در واقع دانشجو تنها با مطالعه ۱۷ واحد تخصصی، کارشناس علوم گیاهی، علوم جانوری و یا زیست دریا می شود.
دکتر پاشایی در این باره می گوید: در خارج از ایران رشته های زیست شناسی از آغاز تفکیک شده هستند و به جز درسهای عمومی و پایه مثل شیمی و یا ریاضی مابقی درسهایشان تخصصی می باشد. چون تعداد قابل توجهی از دروس گرایشهای فوق با یکدیگر فرق دارد. برای مثال دیرین شناسی، فیزیولوژی و ژنتیک در علوم گیاهی با علوم جانوری تا حدودی فرق دارد چون ما جانوران را به دو شاخه عمده مهره داران و بی مهره ها تقسیم می کنیم که می توانند سطحی گسترده از یک سلولی ها تا انسان را در بر بگیرند در حالی که در گیاه شناسی چنین تقسیمی معنی نمی دهد و یا در بخش جنین شناسی، گیاهان دوره تکوین ندارند در حالی که این مرحله در جانوران، مرحله مهمی است.
از سوی دیگر وقتی دانشجویی گرایش علوم جانوری را انتخاب کرد امکان دارد علاقه ای به دروس علوم گیاهی نداشته باشد و به اجبار سر کلاسهای دروس تخصصی علوم گیاهی بنشیند که البته عکس چنین قضیه ای نیز ممکن است و در هر دو صورت باعث می شود که مقداری از انرژی و وقت دانشجو تلف شده و استاد نیز نتواند کلاس مفید و فعالی داشته باشد.
یکی دیگر از اساتید دانشگاه در همین زمینه می گوید:
“هدف از گسترش دروس عمومی و محدود کردن دروس اختصاصی در گرایشهای مختلف زیست شناسی، زیاد کردن فرصت های شغلی برای فارغ التحصیلان کارشناسی زیست شناسی بوده است. یعنی فارغ التحصیلان بتوانند علاوه بر مراکز و سازمانهای اختصاصی مربوط به گرایش خود در آموزش و پرورش نیز استخدام شوند اما این طرح بازدهی خوبی نداشت چون از یک سو ظرفیت استخدام آموزش و پرورش کاهش یافته و از سوی دیگر تعداد فارغ التحصیل رشته زیست شناسی در گرایشهای مختلف بخصوص گرایش زیست شناسی عمومی افزایش یافته است و در نتیجه فارغ التحصیلان نمی توانند براحتی جذب آموزش و پرورش شوند و به دلیل این که از معلومات تخصصی خوبی نیز برخوردار نیستند، نمی توانند در سازمانها و مراکز تخصصی مربوط به گرایش خود مشغول به کار گردند.


معرفی رشته زیست شناسی – گرایش زیست دریا
هدف:
گرایش زیست دریا به بررسی و مطالعه خواص محیط آبی، بیولوژی آبزیان و فعالیت های آبزی پروری می پردازد. یعنی برخلاف دو گرایش علوم جانوری و علوم گیاهی که در آنها بیشتر موجودات خشکی زی مطالعه می شوند این گرایش جانوران و گیاهان آبزی را بررسی و مطالعه می کند.
گرایش زیست دریا علاوه بر بررسی فیزیولوژی آبزیان به مطالعه اکولوژی دریا یعنی بررسی آلودگی آب دریا و تاثیر آن بر محیط دریا می پردازد.
ماهیت:
“دنیای زیر آبها دنیای بسیار اعجاب آور و شگفت انگیزی است. دنیایی که در آن بزرگترین جانور کره زمین یعنی نهنگ زندگی می کند. موجودی که گاه تا ۱۵ تن وزن و ۲۷ متر طول دارد. همچنین خطرناکترین، باهوشترین، زیباترین و بی آزارترین جانوران کره زمین در همین محیط پررمز و راز حضور دارند.”
گرایش های مقطع لیسانس:
این گرایش، خود یکی از ۵ گرایش رشته زیست شناسی است.
آینده شغلی، بازار کار، درآمد:
“اگر دانشجوی زیست دریا بخواهد شغلی در ارتباط با رشته تحصیلش پیدا کند، باید توجه داشته باشد که فرصت های شغلی این گرایش بیشتر در نواحی ساحلی کشور مثل استان گیلان، مازندران و خلیج فارس وجود دارد.
علی رغم این که مراکز پزشکی معتقدند مصرف آبزیان نسبت به سایر مواد پروتئینی از مزیت های فراوانی برخوردار است و حتی آن را “غذای سلامتی” می نامند، اما این مواد در کشور ما مورد استقبال قرار نگرفته است. چرا که از یک سو مردم به درستی مواد غذایی دریایی را نمی شناسند و از سوی دیگر این دسته از مواد غذایی گران می باشند.
در این میان فارغ التحصیلان گرایش زیست دریا با فعالیت در مراکز پرورش ماهی و همچنین تحقیق بر روی ارزش مواد غذایی دریایی و انتشار این تحقیقات در رسانه های گروهی می توانند نقش موثری در کاهش موانع فوق داشته باشند.
“با توجه به این که صنعت آبزی پروری و استفاده از منابع آبی در برنامه توسعه اقتصادی دولت جای خاصی را به خود اختصاص داده است، امید است که کارشناسان زیست دریا بتوانند در زمینه های فوق مشغول به کار گردند.”
وی همچنین در مورد تفاوت فرصت های شغلی این رشته با مهندسی شیلات می گوید:
“دانشجوی رشته شیلات تکنیک و فن تکثیر و پرورش ماهی را آموزش می بیند و در همین زمینه فعالیت می کند. در حالی که دانشجوی زیست دریا بیشتر به بررسی خصوصیات موجودات دریایی به عنوان یک موجود زنده و ویژگی های تولید مثل آنها می پردازد و از سوی دیگر آبزی پروری تنها بخشی از مطالعات و در نتیجه فعالیت های یک دانشجوی زیست دریا است و دانشجوی این گرایش در کل به مطالعه محیط آب و جانداران آن می پردازد.”
سارا سمیعی دانشجوی زیست دریای دانشگاه شهید بهشتی نیز در مورد فرصت های شغلی فارغ التحصیل این گرایش می گوید:
“علاوه بر کار در شیلات فارغ التحصیلان این گرایش می توانند در حفظ بعضی از گونه های آبزیان که در حال انقراض هستند مثل ماهی ازون برون و یا ماهی سفید کار بکنند و مهمتر از همه این که ما باید به یاری کارشناسان زیست دریا یک اطلس دقیق در مورد گونه های آبزیان موجود در آبهای کشورمان تهیه کنیم تا از گونه ها و در واقع منابع دریایی موجود در کشورمان باخبر شویم، کاری که تاکنون انجام نگرفته است و به همین دلیل ما حتی نمی دانیم که در خلیج فارس چند گونه آبزی وجود دارد. در حالی که ایالت کوچکی مثل دبی تمام گونه های آبزی موجود در منطقه را مشخص نموده و نامگذاری کرده است.
ظرفیت پذیرش کل و گرایش مختلف:
طی سه سال تحصیلی ۷۶ تا ۷۸ بطور متوسط در هر سال ۱۱۶ دانشجو در این گرایش پذیرفته شده اند. ضمناً گرایش زیست دریا در ایران تا مقطع دکترا تدریس می شود.
علاقمندیها: گرایش زیست دریا مثل سایر گرایشهای زیست شناسی جزو علوم پایه محسوب می شود و در واقع هدف این گرایش تربیت کارشناسان و محققان زیست دریا است، افرادی که باید عاشق کشف حقایق پدیده های طبیعی باشند. چون شاید بتوان در رشته هایی که جنبه فنی یا اجرایی دارند بدون عشق و علاقه بسیار موفق گردید و حتی شغلی نیز در همان زمینه پیدا کرد اما یک محقق نمی تواند بدون عشق و علاقه ای وافر با دشواری های کارهای تحقیقاتی دست و پنجه نرم کند و در نهایت موفق گردد.
آشنایی با بعضی از مهارت های جنبی مثل غواصی و عکاسی و فیلمبرداری در زیر آب می تواند موفقیت دانشجوی این رشته بخصوص در سطوح کارشناسی ارشد و دکترا نفش موثری داشته باشد.
نکات تکمیلی:
“با ۱۷ واحد تخصصی نمی توان دانشجویان گرایش زیست دریا را با دنیای آب آشنا ساخت. چون هم جانورانی که در این محیط زندگی می کنند، ویژگی های خاص خود را دارند و هم برای شناخت محیط آب باید کتب تخصصی بیشتری را مطالعه کرد.”
“البته ما در سطح لیسانس اطلاعات بسیار کمی در مورد دنیای زیر آبها به دست می آوریم. اما همین اطلاعات محدود می تواند برای یک دانشجوی علاقه مند، راهگشا باشد و او را با نحوه مطالعه و تحقیق در زمینه اکولوژی دریا و بیولوژی آبزیان آشنا سازد.

[Roya73]

45_خاك شناسي

خاک، خاستگاه هستي و ميراث بشر براي آيندگان است. رشته خاک شناسي يا علم خاک يکي ازرشته هاي پراهميت و پرجاذبه در مجموعه رشته هاي مختلف کشاورزي است. از آن جا که احتياجات بشر با تمام تنوع و گوناگوني هايش همه از خاک تأمين مي شود، بقاي اين موهبت الهي به روشهاي بهره برداري از آن وابسته است. استفاده مطلوب و پايدار از خاک درشرايطي امکان پذير خواهد بود که با خصوصيات خاک آشنايي کامل حاصل گردد. خاک به عنوان يک منبع طبيعي مهم بر ثروت ملتها و امنيت غذايي هر کشور تأثير گذارده، زندگي هر انساني بر روي کره زمين از آن متأثر است.

با توجه به اهميت کشاورزي در ايران و همچنين تنوع خاکها به عنوان منبع طبيعي مهم براي توليد محصولات کشاورزي، و به منظور شناخت و استفاده بهينه از خاکها در زمينه هاي مختلف کشاورزي، آب و خاک، دفع فاضلابها، مسکن و شهرسازي، جنگل و مرتع، پارک و فضاي سبز و نيز به منظور حفظ محيط زيست و جلوگيري از فرسايش و آلودگي خاک، تأمين نيروي متخصص و کارآمد در زمينه هاي مختلف علوم خاک ضروري به نظر مي رسد. در دوره کارشناسي کشاورزي، عنوان خاک شناسي بهرشته اي اطلاق مي شود که با دارا بودن مجموعه اي از علوم و روشها در زمينه هاي زيرکارآيي و مهارتهاي مورد نظر را تأمين نمايد:

الف- شناسايي و روابط خاک و آب وگياه و عوامل مختلف اقليمي.

ب- شناسايي مراحل پيدايش و تکامل خاکها.

ج- شناسايي و رده بندي انواع خاکهاي مورد استفاده در کشاورزي.

د- آشنايي با روشهايمختلف حفظ و نگه داري، بهبود کيفيت و مديريت بهينه خاکها.

گرايشهاي مختلف رشته خاک شناسي: اگر چه رشته خاک شناسي در مقاطع تخصصي از نظر موضوعي به گرايشهاي: فيزيک خاک، شيمي خاک، بيولوژي خاک، حاصلخيزي خاک، کاني شناسي خاک، طبقه بندي و ارزيابي خاک تقسيم مي شود، اما در حال حاضر فقط يک گرايش در سطح ليسانس در دانشگاههاي ايران وجود دارد.

هدف از ايجاد دوره کارشناسي در رشته خاک شناسي تربيت کارشناساني است که بتوانند علاوه بر عهده دار شدن مسؤوليتهاي مختلف در رشته خاک شناسي و طبقه بندي اراضي، در برنامه ريزي و آموزش علوم خاک و تحقيقات در زمينه هاي خاک شناسي و ايجادبرنامه هاي مناسب بهره وري از زمين و مديريت پايدار، خدمات مفيدي را ارائه نمايند.

اهميت و جايگاه در جامعه

طبق تخمين fao (سازمان جهاني غذا) توليد مواد غذايي در کشورهاي در حال توسعه در سال 2000، بايد به حدود دو برابر ميزان توليد محصول درسال 1975 افزايش يابد تا فقط استاندارد کنوني مصرف مواد غذايي حفظ گردد. موفقيت درتوليد مواد غذايي با توجه به بررسي اطلاعات موجود و ارزيابي روند فعلي کشاورزي درايران چندان اميدوار کننده نيست؛ زيرا تاکنون همچنان از حاصل خيزترين اراضي استفاده مي شود ولي زمينهايي که در آينده مورد استفاده قرار خواهند گرفت از استعداد وحاصل خيزي کمتري برخوردار خواهند بود.

اگر استفاده از خاک بر اساس شناسايي استعداد وقدرت توليدي آن و مبتني بر رعايت اصول صحيح علمي باشد منابع خاک آسيب کمتري رامتحمل خواهند شد و کوچکترين اشتباهي در بهره برداري از آن موجب وارد آمدن خسارتهاي جبران ناپذير مي گردد و خاکي که براي تشکيل آن سالهاي زياد وقت لازم است در مدت بسيار کوتاهي از دست مي رود.

پايين بودن ميزان توليدات کشاورزي در ايران، در مقايسه با استانداردهاي جهاني به ميزان زيادي به علت کاهش مداوم حاصلخيزي خاک است که خودناشي از استفاده نادرست از خاک مي باشد. براي رسيدن به خودکفايي غذايي، با توجه به انفجار جمعيت و عدم توسعه اقتصادي مطلوب و وابستگي به درآمدهاي حاصل از نفت و اتمام آن در آينده نه چندان دور، توسعه کشاورزي در ايران بيش از پيش ضروري و لازم است. بنابراين به منظور بهره برداري مناسب از خاک براي رسيدن به خودکفايي، نياز به نيرويانساني کافي و کارآمد و علاقه مند به کار، ضروري است.

رديف
نام درس
1
آبياري عمومي
2
آلودگی خاک و آب
3
آمار و احتمالات
4
ارزيابي خاک*ها و اراضي
5
اصول ترويج و آموزش كشاورزي
6
اقتصاد کشاورزي
7
اکولوژي
8
باغباني عمومي
9
برنامه نويسي کامپيوتر
10
بيماريهاي گياهي
11
بيوشيمي عمومي
12
بيولوژي خاک
13
پروژه
14
پيدايش و رده*بندي خاک*ها
15
تغذيه گياه
16
جغرافیای خاکهای ایران و جهان
17
حاصلخيزي خاک و کودها
18
حشره*شناسي و دفع آفات
19
خاک*شناسي عمومي
20
خاک*هاي شور و قليايي
21
ديم*کاري
22
رابطه آب و خاک و گياه
23
رادیو ایزوتوپها در خاک شناسی
24
رياضيات عمومي
25
زراعت عمومي
26
زراعت غلات
27
زمين شناسي
28
شيمي آلي
29
شيمي تجزيه
30
شيمي خاک
31
شيمي عمومي
32
طرح آزمايشهاي كشاورزي1
33
عمليات کشاورزي
34
فرسايش و حفاظت خاک
35
فيزيک خاک
36
فيزيک عمومي
37
گياهشناسي 1(فيزيولوژي و تشريح )
38
گیاه شناسی 2 (سیستماتیک و مرفولوژی)
39
ماشين*هاي کشاورزي
40
مباني زهکشي
41
مرتع*داري
42
مساحی و نقشه برداری
43
ميکروبيولوژي عمومي
44
نقشه برداری خاکها
45
هوا و اقليم شناسي
46
کارآموزي


بازار کار:
علاقه مندي به طبيعت و علوم وابسته به آن، شرط اصلي براي تحصيل در اين رشته است؛علاوه بر آن داوطلبان ورود به اين رشته بايد از توان و دانش بالا در زمينه هاي:

شيمي، رياضي، قدرت تجزيه و تحليل کافي، پشتکار و دقت فراوان، و توان جسمي نيزبرخوردار باشند. شايان ذکر است که علاوه بر کارهاي آزمايشگاهي، بخشي از فعاليتها بهصورت عمليات صحرايي خواهد بود، بنابراين فعاليت نسبتاً زيادي را مي طلبد.

فارغالتحصيلان کارشناسي اين رشته مي توانند در زمينه هاي: طراحي، محاسبه، اجرا و نظارتبر طرحهاي خاک شناسي به منظور بهره برداري صحيح از اراضي کشاورزي، حفاظت و اصلاحاراضي، مشاوره و کارشناسي به منظور برنامه ريزي طرحهاي عمراني در زمينه آب و خاک وکشاورزي فعاليت کنند. همچنين در بخشهاي:

آب و فاضلاب، حفظ محيط زيست، مرتع،آبخيزداري و آبخوان داري، کوير و بيابان زدايي، ارائه برنامه هاي ترويجي در ادارههاي کشاورزي و در مراکز تحقيقاتي مرتبط با آب و خاک کشاورزي و آموزشکده ها ودانشکده هاي کشاورزي و نيز آزمايشگاههاي بخش خصوصي و هنرستانهاي کشاورزي مي توانندفعاليت داشته باشند.