تو این تاپیک میخوایم تمام تجربیات و اطلاعات در مورد دو بیماری خیلی رایج که افراد زیادی در سطح جامعه بهش مبتلا هستند صحبت کنیم. شقاق و هموروئید. این دو بیماری از بیماری های مقعدی هستند که توام با درد زیاد و خونریزی هستند.
طبق تحقیقاتی که من در مورد این دو بیماری بخاطر شایع بودنش در بین رژیم گیرنده ها داشتم متوجه شدم افراد زیادی در جامعه به این بیماری ها مبتلا هستند. یه گروهی از همون ابتدای کار به پزشک مراجعه میکنن و سریعا به فکر درمان میفتن. و یه گروهی هم به دلایل مختلفی درمان پزشکی رو عقب میندازن. در صورتیکه این کار خیلی اشتباهه و اگر در همون ابتدای راه درمان بشه، دیگه به عمل و لیزر نمیرسه.
در ابتدا اینو میگم که دلیل بروز این بیماری یا اسهاله و یا یبوست! بنابراین از اونجاییکه در افرادی که رژیم میگیرن این دو بیماری خیلی رایجه، زنگ خطر مهم و بزرگی برای این افراده. داروهای لاغری ای که مسهل هستند و از طرفی رژیم های پروتئینی، رژیم های فاقد سبوس، رژیم های کم خوری و... همه عواملی هستند که باعث یبوست میشن. بنابراین جلوگیری از بروز یبوست اولین گام برای پیشگیری و درمانه.
بعد از این مقدمه، جزئیات بیشتری از این دو بیماری رو براتون میگم. بهتره در مورد این دو بیماری در کنار هم صحبت بشه تا خود بیماری ها و روش های درمانشون با هم اشتباه گرفته نشن.
1- شقاق یا فیشر
شقاق مقعد یک پارگی یا زخم سطحی( tear) در ناحیه آنودرم (پوشش سلولی مقعد) است. این زخم خطی، بصورت طولی در فاصله خط دندانه ای و پوست قرار دارد و چون این ناحیه گیرنده های حسی بسیار زیادی دارد، یک وضعیت فوق العاده دردناک ایجاد می کند .
علت ایجاد شقاق، ترومای ناشی از عبور مدفوع سفت و یا اسهال طولانی می باشد. همچنین مواردی مانند زایمان، سابقه جراحی مقعد و مصرف نابجای ملین ها نیز جزء علل این بیماری ذکر شده اند. شقاق به دو گروه حاد و مزمن تقسیم میشود.شقاق طی 12 هفته اولی که ایجاد میشود از نوع حاد محسوب می گردد. شقاق حاد سبب اسپاسم اسفنکتر داخلی مقعد می گردد که خود منجر به افزایش درد، گسترش پارگی و کاهش خونرسانی به آنودرم میشود. این چرخه درد، اسپاسم و ایسکمی سبب عدم بهبودی زخم شده و شقاق مزمن بوجود می آید.حدود 90% موارد شقاق در خط وسط و پشت آنوس ایجاد میشوند. بقیه موارد در خط وسط و قدام آنوس دیده میشوند. کمتر از 1% موارد نیز دو طرفه هستند. علت شایع بودن شقاق در خلف را خونرسانی ضعیف تر این ناحیه نسبت به ناحیه قدامی و کاهش انعطاف پذیری بدلیل استخوانی بودن آن می دانند. اگر یک شقاق مزمن در نواحی غیر از خط وسط دیده شود می تواند نشانه بیماریهای دیگری همچون کرون، ایدز، سیفلیس، سل و یا لوسمی باشد.
علائم و نشانه های شقاق مقعدی
علامت شاخص شقاق مقعد، درد شدید و خونریزی، موقع اجابت مزاج است. خونریزی معمولاً روشن بوده و بصورت رگه ای روی مدفوع دیده میشود. گاهی بیمار تا ساعتها بعد از اجابت مزاج از درد و اسپاسم مقعد رنج می برد. در معاینه فیزیکی، با کنار زدن دو طرف باسن ممکن است، شقاق دیده شود اما اگر دیده نشد، دلیل عدم وجود این بیماری نمی باشد. معمولاً درد بیمار، آنقدر شدید است که امکان معاینه انگشتی رکتوم و یا رکتوسکوپی وجود ندارد. در صورتیکه شکی در مورد تشخیص وجود دارد و یا احتمال بیماریهای دیگر مانند آبسه پری آنال وجود دارد بهتر است بیمار زیر بیهوشی معاینه شود.شقاق حاد خود را بصورت یک زخم خطی نشان می دهد. اما شقاق مزمن زخم وسیعتری است که لبه های برجسته دارد و فیبرهای سفید عضله اسفنکتر داخلی در کف آن دیده میشود. اغلب در سمت خارجی این زخم یک منگوله پوستی( Skin tag) و در سمت داخلی آن یک پاپیلای مقعدی هیپرتروفیه( sentinel pile) یا زائده نگهبان دیده میشود.
درمان شقاق مقعدی
جهت درمان باید سیکل درد، اسپاسم و ایسکمی شکسته شود. اولین قدم درمانی تجویز ملین هایی است که مدفوع را حجیم و شل می کنند و همراه با آن نشستن در لگن آبگرم را توصیه می کنیم. در این مرحله تجویز پماد آنتی هموروئید (حاوی مواد بیحس کننده ، کورتون و مواد نرم کننده می باشد) و یا ژل لیدوکائین می تواند کمک کننده باشد. اغلب موارد شقاق حاد با چنین درمانی بهبود می یابند. در صورتیکه پاسخ درمانی کافی گرفته نشد، و یا شقاق از نوع مزمن بود، می توان از داروهای دیگری استفاده کرد.
نیتروگلیسیرین با همان مکانیسمی که عضلات صاف عروق کرونر را شل می کند می تواند عضله اسفنکتر داخلی را هم شل کرده و از اسپاسم خارج کند. پماد %0.2 (دو دهم درصد) آن برای درمان شقاق استفاده میشود و معتقدند یک اسفنکتروتومی شیمیایی موقت ایجاد می کند علاوه بر آن خونرسانی آنودرم را نیز افزایش می دهد. از معایب آن ایجاد سر درد است و بهتر است در حالت خوابیده استفاده شود. در ایران گاهی به اشتباه به بیمار پماد%2 (دو درصد) داده میشود که سردرد بسیار شدیدی ایجاد میکند. پماد ایزوسورباید و یا دیلتیازم موضعی و خوراکی نیز می توانند با مکانیسم مشابه به بهبود شقاق کمک کنند و سر درد هم ایجاد نمی کنند. درمان دارویی شقاق مزمن در حدود 60% موارد موثر است.
تزریق موضعی سم بوتولینیوم(بوتاکس) نیز با فلج موقت عضلات اسفنکتر داخلی, یک نوع اسفنکتروتومی شیمیایی موقت ایجاد می کند که می تواند باعث بهبودی شقاق شود. اما در دراز مدت تا 41% احتمال عود وجود دارد.در مورد نقش لیزر در درمان فیشر آنال, تبلیغات, بیش از واقعیت است و در محافل و مقالات علمی جایگاه قابل توجهی برای آن قائل نیستند. در صورت عدم پاسخ به درمان داروئی, بعترین درمان, جراحی است, مشروط برآنکه توسط یک جراح کارآزموده انجام شود.درمان جراحی در مواردیکه درمان دارویی فایده ای نداشته و یا خوب شده و مجدداً عود کرده توصیه میشود. بهترین درمان جراحی اسفنکترو تومی لترال است. قبلاً از دیلاتاسیون تدریجی آنوس زیر بیهوشی استفاده می شد که تا 40% با عود همراه بود. در اسفنکتروتومی لترال حدود 30% فیبرهای عضله اسفنکتر داخلی در سمت راست یا چپ آنوس قطع میشوند. بیش از 95% بیمارانی که اسفنکتروتومی میشوند, با این درمان با این درمان بهبود می یابند و میزان عود آن کمتر از 10% می باشد. با این عمل احتمال بی اختیاری نسبت به دفع گاز وجود دارد و میزان این عارضه بین 5 تا 15% گزارش شده است.اسفنکتروتومی لترال به دو روش باز وبسته انجام میشود. روش بسته بر اساس مقالات با عوارض کمتری همراه میباشد.
منبع:fa.surgeryclinic.ir
2- هموروئید یا بواسیرهموروئيد اختلال رايج در مقعد و رکتوم است و زماني که رگ هاي پيرامون مقعد يا ناحيه پايين رکتوم ملتهب مي شوند، اين حالت ايجاد مي گردد. اين بيماري هم در زنان و هم در مردان شايع است، اما بيشتر افراد در سن 50 سالگي به اين بيماري مبتلا مي شوند.
علل و انواع هموروئيد:
چندين دسته رگ پيرامون رکتوم و مقعد وجود دارد. يک دسته از آن ها رگ هاي هموروئيدي داخلي و دسته ديگر رگ هاي هموروئيدي خارجي هستند. دو نوع هموروئيد وجود دارد و هر نوع هموروئيد را بر اساس رگ هايي که تحت تأثير قرار مي گيرند نامگذاري مي نمايند. نوع داخلي نتيجه افزايش فشار در رگ هاي هموروئيدي داخلي و نوع خارجي نتيجه افزايش فشار در رگ هاي خارجي مي باشد.
عوامل خطر:
عوامل زير باعث افزايش فشار در رگ هاي هموروئيدي مي شوند. اين وضعيت ها اگر چه عامل هموروئيد نمي باشند، بلکه به عنوان ريسک فاکتورهايي در ايجاد اين بيماري موثر هستند:
فشار براي دفع مدفوع، ايستادن براي مدت طولاني، بارداري، افزايش وزن و چاقي، يبوست مزمن يا اسهال، سيروز، غذاهاي حاوي چربي بالا و فيبر کم.
علايم هموروئيد:
احساس دفع، احساس پُري بعد از دفع و درد.
درمان و تسکين علايم:
با افزايش دريافت فيبر و مايعات، مي توان علايم را کاهش داد. در موارد نادر، وقتي اين درمان ها موفقيت آميز نمي باشند، از جراحي استفاده مي شود.
جلوگيري از هموروئيد:
- تخليه روده به محض احساس دفع
- ورزش (مانند پياده روي) نيز به کاهش يبوست و ايجاد مدفوع کمک مي نمايد.
تغذيه درماني:
غذا نقش مهمي در بيماران مبتلا به هموروئيد دارد. تغذيه مناسب در جلوگيري از هموروئيد يا توقف آن موثر است و بالعکس، تغذيه نامناسب به تشديد درد در اين بيماران کمک مي کند، به طور کلي غذاي بيماران هموروئيدي بايد شامل موارد زير باشد:
فيبر: فيبر در جلوگيري از بروز يبوست نقش موثري دارد. غذاي غني از فيبر، حرکات روده را افزايش مي دهد و به ايجاد مدفوع نرم و دفع راحت تر کمک مي کند، در نتيجه به ديواره هاي مقعد آسيبي وارد نمي شود همچنين فيبر از فشار زياد براي دفع جلوگيري مي نمايد.
غذاهاي غني از فيبر:
1- غلات کامل: اين غلات عبارتند از: برنج، ذرت، جو، گندم و... که حاوي فيبر بالايي هستند در ميان آن ها جو، حاوي فيبر قابل حل مي باشد و مي توان از آن به ويژه در صبحانه استفاده نمود.
مکمل هاي حاوي سبوس نيز در جلوگيري يا بهبود هموروئيد نقش موثري دارند.
2- حبوبات: حبوبات (مانند عدس، لوبيا، نخود و لوبياي سويا) غذاهايي غني از فيبر مي باشند.
3- ميوه ها: اگر چه ميزان فيبر محتوي ميوه ها به اندازه غلات يا حبوبات نمي باشد، اما ميوه ها نيز حاوي مقدار زيادي فيبر هستند. ميوه هاي غني از فيبر شامل پرتقال، سيب، انجير، توت فرنگي، کيوي، موز، گلابي و انگور مي باشند.
4- سبزيجات: سبزي ها هم غني از فيبر هستند و در ميان آن ها مي توان به هويج، سيب زميني، اسفناج و کنگر فرنگي اشاره نمود.
5- مغزها: گردو، بادام و... نيز مقداري فيبر دارند.
مصرف بعضي از غذاها و سيگار بايد در اين افراد با احتياط صورت بگيرد:
1- غلات تصفيه شده: اين دسته از غلات قسمت قابل توجهي از فيبر خود را از دست داده اند، بنابراين مصرف برنج سفيد، نان سفيد يا پاستا براي اين افراد توصيه نمي شود.2- شکرهاي تصفيه شده: علاوه بر جنبه چاقي، شکرهاي تصفيه شده حاوي ميزان کمي فيبر هستند و موجب بروز يبوست مي شوند. کيک ها، شکلات و شيريني جات داراي اين دسته از شکرها هستند که بايد از مصرف آن ها اجتناب نمود.
3- غذاهاي تند: غذاهاي تند درد اين بيماران را بيشتر مي نمايند، در نتيجه اين افراد بايد از مصرف خردل يا سُس هاي تند اجتناب کنند و به جاي آن ها از گياهان براي ايجاد طعم در غذا استفاده نمايند.
4- غذاهاي نمک سود شده: مصرف نمک به مقدار زياد براي بيماران مبتلا به هموروئيد بسيار مُضر مي باشد. به طور کلي غذاهاي آماده براي اين بيماران نامناسب هستند در نتيجه اين افراد بايد از مصرف زيتون و ساردين هاي نمک سود شده و ساير غذاهاي غني از نمک اجتناب نمايند.
5- سيگار: سيگار کشيدن به دليل انقباض رگ هاي خوني، براي اين افراد مضر است.
سيده سارا حکيم
کارشناس ارشد تغذيه از دانشگاه تهران
به مرور در ادامه این تاپیک مطالب بیشتری از این دو بیماری مینویسیم. ضمنا اگر کسی سوالی داره بپرسید تا حدی که تحقیق کردم و بدونم کمکتون میکنم.
آشنایی بیشتر با زیباتنی ها
پاسخ به رایج ترین سوالات کاربران
اطلاعیه مدیریت سایت