آیا شما با استفاده از میوه به جای شام؛ موافقید یا مخالف؟
او هر وقت گرسنه می‌شود، میوه می‌خورد، اهل خوردن شام نیست و ترجیح می‌دهد به‌جای یک بشقاب برنج و خورش، یک ظرف پر میوه بخورد. حتما شما هم کسانی را می‌شناسید که دوست دارند وزن کم کنند و برای لاغر شدن رژیم میوه و سبزی می‌گیرند مثلا صبح به‌جای صبحانه، میوه می‌خورند یا شب وعده شام را حذف می‌کنند و به‌جای آن یک بشقاب میوه میل می‌کنند اما برخلاف باور عموم، میوه‌ها هم چاق کننده‌اند و مصرف بیش از حد آنها مضر است. با دکتر احمد ساعدی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران در این‌باره گفت‌وگو كرده‌ایم.
میوه‌ها و سبزی‌ها با هم تفاوت دارند یا از نظر خصوصیات تغذیه‌ای دقیقا مانند هم هستند؟
مواد مغذی یکسانی دارند اما كاملا مشابه هم نیستند. به همین دلیل مصرف 3 واحد یا حتی بیشتر سبزی در روز توصیه می‌شود اما میزان مصرف میوه باید حدود 2 واحد در روز باشد. میوه‌ها و سبزی‌ها حاوی فیبر و آب هستند و تفاوت آنها در میزان قندشان است. سبزی‌ها قند بسیار پایینی دارند درحالی كه قند میوه‌ها قند ساده است، نه پیچیده.
پس میوه و سبزی‌ها هم کالری دارند.
بله، میوه‌ها و سبزی‌ها انرژی دارند. البته كالری سبزی‌ها نصف میوه‌هاست. مثلا یك واحد میوه (مانند یك سیب كوچك) حدود 50 كیلوكالری انرژی دارد درحالی كه انرژی یك گوجه‌فرنگی متوسط 20 تا 25 كیلوكالری است.
كالری میوه‌ها در مقایسه با سایر موادغذایی خیلی بالا نیست. پس چرا برای مصرف میوه هم محدودیت‌هایی وجود دارد؟
به دلیل قندهای ساده‌ای که دارند. مثلا اگر كسی بیش‌ازاندازه سیب، گلابی یا موز بخورد، گلوكز و فروكتوز موجود در آنها در طولانی‌مدت ترشح به موقع انسولین را مختل می‌كند و مقاومت بدن را به انسولین افزایش می‌دهد بنابراین ممكن است باعث ابتلا به چاقی یا بیماری دیابت شود.
اما بسیاری از افراد برای کم کردن وزن به‌جای شام، میوه می‌خورند. آیا این کار می‌تواند باعث بروز مشكل شود؟
انجام این كار هفته‌ای یكی، دو بار اشكالی ندارد اما نباید هر شب شام را حذف و به جای آن میوه مصرف كرد زیرا قند ساده میوه‌ها باعث بالارفتن قندخون و افزایش غلظت انسولین و بعد از آن پایین‌آمدن قندخون و گرسنگی بیشتر می‌شود. ضمنا كسانی كه به جای شام میوه می‌خورند، ممكن است یكی، دو ساعت بعد تصمیمشان عوض شود و به دلیل گرسنگی، شام مفصل‌تری بخورند.
چه ساعت‌هایی در روز بهترین زمان مصرف میوه است؟
نکته مهم این است كه با توجه به انرژی دریافتی، 2 تا 3 واحد میوه در روز دریافت كنیم. بهتر است صرف این 3 واحد میوه در ساعت‌های روز تقسیم شود یعنی هر 3 واحد در یك وعده خورده نشود تا قند ساده موجود در آنها در طولانی‌مدت مشكلی به وجود نیاورد.
احتمالا مبتلایان به دیابت باید در خوردن میوه‌ها بیشتر از دیگران، محتاط باشند.
بله، مبتلایان به دیابت باید میوه‌های خیلی شیرین را به اندازه مصرف کنند. میوه‌هایی مثل آلبالو و گیلاس خیلی قندخون را بالا نمی‌برند، توت‌فرنگی و كیوی تا حدی قندخون را بالا می‌برند اما سیب، گلابی، پرتقال، نارنگی، موز، هندوانه، طالبی و خربزه، آبدار و شیرین‌تر هستند. هر چه یك میوه آبدارتر و شیرین‌تر باشد، اندیس‌گلایسمی آن بالاتر است چون وجود آب باعث جذب بیشتر قند می‌شود. بعد از آنکه اندیس‌گلایسمی محاسبه شد، به فرد مبتلا به دیابت گفته می‌شود می‌تواند چه نوع میوه‌هایی استفاده كند.
مثلا این بیماران می‌توانند بیشتر خیار، گیلاس و آلبالو بخورند و میوه‌هایی مثل سیب سبز و گلابی نه‌چندان رسیده یا لیمو و گریپ‌فروت را در حد متوسط میل کنند اما میوه‌هایی مثل هندوانه كه شاخص گلایسمی بالا دارد، باید در حد اعتدال مصرف شود.
دلیل بالا بودن کالری میوه‌ها فقط قند ساده آنهاست؟
بله، اغلب میوه‌ها، چربی و پروتئین ندارند و معمولا میوه‌هایی كه قند بیشتری دارند، پركالری‌ترند.
چه کسانی می‌توانند میوه بیشتری مصرف کنند و چه کسانی باید كمتر میوه بخورند؟
مقدار مصرف میوه در روز، به میزان انرژی مورد نیاز روزانه هر فرد بستگی دارد. برای یك آقای درشت اندام 3 تا 4 واحد میوه در روز توصیه می‌شود اما برای یك خانم ریزنقش شاید 2 واحد كافی باشد. البته نمی‌توان گفت هر فردی به چه میزان میوه نیاز دارد. افرادی كه مبتلا به دیابت هستند، باید در مصرف میوه‌های شیرین، آن هم در یك وعده دقت كنند.
چند میوه کم‌کالری و پرکالری نام می‌برید؟
آلبالو، گیلاس، خیار و توت‌فرنگی میوه‌های كم‌كالری‌اند و خرما، انگور و موز رسیده جزو میوه‌های پركالری محسوب می‌شوند.
