شیوه صحیح نفس کشیدن در زمان نواختن سازدهنی
شیوه صحیح تنفس (Breathing) در حین نواختن سازدهنی یکی از شرایط اولیه برای تولید صدای خوب از سازهای بادی این است که نوازنده با شیوه صحیح تنفس در زمان نواختن ساز آشنا باشد . بیشتر نوازندگان مبتدی که با مفهوم "تنفس عمیق و شکمی" آشنایی ندارند ، در هنگام نواختن سازدهنی از نوعی تنفس سطحی و دهانی استفاده می کنند که منجر به تولید صدای خوبی از سازدهنی نخواهد شد . اشتباه این دسته از نوازندگان این است که فکر میکنند برای نواختن سازدهنی باید "به داخل آن فوت کنند" همان طوری که مثلا به داخل یک بادکنک فوت می کنند یا برای خاموش کردن یک شمع به آن فوت می کنند .
در این موارد تلاش تنفسی برای بیرون راندن هوا از حفره دهان شروع می شود به این ترتیب که لب ها منقبض شده و به شکل غنچه در می آیند ، گونه ها (لپ ها) به سمت بیرون پف می کنند و جریان هوایی باریک با فشار نسبتا زیاد از خلال یک منفذ کوچک شکل گرفته در بین لب ها خارج می شود . معمولا تکنیک نادرست تنفس در این نوازنده ها با آمباشور نادرست نیز همراه می شود . http://fapatogh.com/wp-content/uploa.../Breathing.jpgاما جریان هوای تنفسی در حین نواختن سازدهنی نباید به این شکل تصور شود ! شیوه صحیح و اصولی نفس کشیدن در هنگام نواختن سازدهنی را با نام تنفس عمیق ، شکمی یا دیافراگمی می شناسند . دیافراگم (Diaphragm) عضله ای است گنبدی شکل که در زیر ریه ها قرار گرفته و آنها را از حفره شکم و محتویات آن جدا می کند . دیافراگم عضله اصلی مسوول تنفس در انسان است به طوری که فلج شدن این عضله (در اثر عواملی مانند بیماری های درگیرکننده اعصاب و عضلات ، ضربه یا داروها و سموم مختلف) می تواند موجب ایست تنفسی و مرگ انسان شود . نحوه کار این عضله به این شکل است که در زمان دم (Inspiration) منقبض شده و به سمت پایین حرکت می کند تا فضای کافی برای انبساط ریه ها و داخل شدن هوا به داخل آنها فراهم شود . از طرف دیگر انقباض این عضله و پایین رفتن آن با فشاری که بر محتویات شکم در زیر دیافراگم وارد می کند موجب بیرون زدگی جدار شکم می شود که می توانید این حرکت شکم را در حین یک دم عمیق با نگاه کردن به آینه مشاهده نمایید . در مرحله بازدم (Expiration) مراحل فوق عکس می شوند یعنی با بالا رفتن دیافراگم هوای ریه ها به خارج از بدن تخلیه می شود و همزمان جدار شکم به سمت داخل بر می گردد . اگر یک بازدم عمیق انجام دهید می بینید که جدار شکم حتی ممکن است به سمت داخل فرورفتگی پیدا کند . برای این که حرکات شکم را در حین تنفس به خوبی ببینید بهتر است مترصد فرصتی باشید تا بتوانید یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان را در حال خواب تماشا نمایید : در این حالت اگر شخصی به پشت خوابیده باشد به وضوح می توانید ببینید که جداره شکمش هماهنگ با مراحل دم و بازدم به سمت بیرون یا داخل حرکت می کند . حالا نوبت خودتان است ! روی زمین به پشت دراز بکشید ، دستهایتان را بر روی شکم قرار دهید و خیلی آرام و عمیق نفس بکشید . با توجه به این که در زمان نواختن سازدهنی تنفس عمدتا از راه دهان انجام می شود (و نه از راه بینی!) سعی کنید در حین انجام این تمرین دهانتان باز باشد و از طریق دهان نفس بکشید . به نحوه حرکت کردن دست هایتان دقت نمایید که چطور در مرحله دم به سمت بالا می آیند و در فاز بازدم پایین می روند . با چند بار انجام دادن این تمرین به شناخت و خودآگاهی مورد نیاز برای استفاده آگاهانه از تنفس عمیق شکمی دست پیدا می کنید . حالا می توانید این نوع تنفس را در حالت نشسته یا ایستاده تمرین کنید . دقت کنید که د ر حین این تمرین قفسه سینه و شانه هایتان ثابت باشند و فقط بر حرکات دیواره شکم متمرکز باشید . نوع مطلوب تنفس در حین نواختن سازدهنی همین تنفس شکمی است ولی بسیاری از ما ممکن است به دلیل نا آشنایی با آن اشتباها از تنفس سینه ای یا شانه ای استفاده نماییم یعنی موقعی که هوا را به داخل ریه ها فرو می بریم به جای این که دیواره شکم بیرون بزند دیواره قفسه سینه متسع می شود و یا شانه ها بالا می روند . آیا تا به حال به طرز نفس کشیدن افرادی که دچار استرس یا نگرانی حاد و شدیدی شده اند دقت کرده اید؟ معمولا این افراد به شدت نفس نفس می زنند و شانه هایشان بالا و پایین می رود یا قفسه سینه شان هم به سمت خارج و داخل حرکت می کند . همین وضعیت در مورد دوندگان آماتور نیز صادق است . اما وقتی که به اجراهای تصویری نوازندگان بزرگ دقت نمایید می بینید که در اکثر اوقات شانه هایشان ثابت است . در واقع نوازندگان سازدهنی در حالت عادی صرفا از تنفس شکمی استفاده می کنند و تنفس سینه ای یا شانه ای را برای مواقعی که ممکن است نفس کم بیاورند ذخیره می کنند . به همین خاطر لازم است تا با کمی تمرین و تلاش خودآگاهانه کاری کنید تا تنفستان در زمان نواختن سازدهنی از نوع شکمی باشد . اما چرا لازم است در زمان نواختن آموزش سازدهنی از تنفس شکمی استفاده شود ؟! دلیل اصلیش این است که سازدهنی بر خلاف بعضی از سازهای دیگر از بدنه اش برای تقویت صدای خود بهره نمی گیرد . مثلا در یک گیتار آکوستیک (از نوع Hollow Body ) فضایی توخالی در زیر سیم های گیتار وجود دارد که صدای حاصل از ارتعاش سیم های آن را تقویت می کند . یا در ساکسفون ارتعاشات صوتی حاصل از زبانه (Reed) ساز از خلال ستون بلندی از هوا در طول بدنه ساز حرکت کرده و به بیرون منتقل می شود . این تقویت صوتی به دست آمده از یک فضای توخالی را اصطلاحا رزونانس (Resonance) می نامند .
اما سازدهنی با توجه به ابعاد بسیار کوچکی که دارد از داشتن چنین ابزار یا امکانی برای تقویت صدای خود بی بهره است . در عوض سازدهنی می تواند از "نوازنده" اش به عنوان نوعی جعبه تقویت صدا استفاده نماید : در پشت سازدهنی ستونی از هوا وجود دارد که به صورت بالقوه می تواند از حفره دهان تا اعماق ریه ها امتداد داشته باشد . هر بار که یک زبانه یا تیغه (Reed) سازدهنی به صدا در می آید ارتعاشات منشا گرفته از حرکت زبانه سازدهنی این ستون هوا را هم به حرکت در می آورد . طبیعتا هر چه این ستون هوا بزرگتر باشد ارتعاشات صوتی تا مسیر دورتری پیش رفته و رزونانس بیشتری حاصل می شود . اگر تنفس نوازنده عمقی باشد و از دیافراگم منشا گرفته باشد ستون هوای مذکور از پشت سازدهنی تا اعماق ریه ها امتداد خواهد داشت و به این ترتیب صدایی قوی و پرطنین از سازدهنی ایجاد می شود . و بر عکس می توان گفت که بدترین نوع تنفس وقتی است که تلاش تنفسی از ناحیه دهان شروع شود چر اکه این نوع تلاش سطحی کمترین رزونانس و ضعیف ترین صدای سازدهنی را به دنبال خواهد داشت . در روش "فوت کردن به داخل سازدهنی" جریان هوایی باریک و پرفشار از پشت لب ها به داخل سازدهنی تزریق می شود که هیچ رزونانسی ندارد در حالی که در روش "تنفس عمیق و شکمی" لب ها و دهان نوازنده به منزله تونل و گذرگاهی هستند که جریان هوای منشا گرفته از اعماق ریه ها را با رزونانسی فوق العاده از درون سازدهنی عبور می دهند . برای این که تفاوت عینی موجود بین دو روش تنفس سطحی-دهانی و عمقی-شکمی را بهتر متوجه شوید کف دستتان را در فاصله کمی از دهانتان نگه دارید و احساسی را که بعد از خارج کردن هوا به این دو روش در کف دستتان ایجاد می شود ، با یکدیگر مقایسه نمایید : در روش "تنفس سطحی و دهانی" جریان هوایی باریک تر و با فشار زیادتر در مرکز دست احساس می شود که موجب "خنک شدن" کف دست می شود . اما جریان هوای حاصل از روش "تنفس عمیق و شکمی" به کل این ناحیه منتشر می شود ، آرام و بدون فشار است و موجب "گرم شدن" کف دست می شود . تا به حال چیزی در مورد "نفس گرم نوازنده" شنیده بودید ؟! نفسی گرم و پرطنین با رزونانس فوق العاده !!! چگونه هارمونیکا به درمان بیماری های تنفسی کمک میکند: نواختن بین ۶ تا ۱۰ دقیقه در روزبه عنوان حد اقل زمان پیشنهاد شده در برنامه درمانی می باشد. کاربرد این ساز این اهداف را پوشش می دهد که از جمله آنها می توان تقویت ماهیچه های سیستم تنفسی که دیافراگم را نیز در بر می گیرند. نام برد. دیگر اهداف سیستم h.e.l.p تمرین منطقه آسودگی/comfort zone در بالاترین حد .. و نیز تمرین شش ها پایین تر از منطقه آسوگی در بالاترین حد بازدم، می باشند. منطقه آسودگی به جایی گفته می شود که در هنگام تنفس فرد احساس درد ویا زیاد باز شدن قفسه سینه و باد شدن شش ها را نداشته باشد.نا گفته نماند در صورت در دسترس نبودن ساز نام برده که در ابتدای مقاله به آن پرداختیم ، می توان از ساز استاندارد با تیغه های استیل ضد زنگ بهره برد. به مدت ۳۴ سال دکتر جان شامان بیش از ۴۵۰۰۰ بیمار تحت بازپروری قلبی و درمان ورزشی را مورد مطالعه قرار داده است . وی در یافته که در سن ۳۰-۷۰ سال۵۰% از کارکرد شش ها کاسته می شوند. همچنین او به این نکته پی برده است که کسانی که از شش ها ی خود به روش های فرا روزمره استفاده می کنند. مانند خوانندگان اپرا , نوازندگان هورن یا برخی از روش های مانند غواص بدون کپسول سرعت این روند را کاهش می دهند. سازدهنی به خاطره اینکه تنها سازی است که هم دمیدن و هم مکش را برای نواختن طلب می کند، به عنوان یک وسیله برای حتی بر عکس کردن این روند مورد توجه قرار گرفته است.
آموزش نی نوازی | آموزش نی انبان
آموزش کلارینت
آموزش تمبک | آموزش تمپو
آموزش کیبورد | آموزش ارگ
آموزش عود | آموزش بربط
آموزش سازدهنی | سازدهنی
