یکی از سنت های آباء و اجداد ما که متأسفانه در این دوران تا حدودی مورد فراموشی قرار گرفته « حجامت » است . حجامت با وجود اینکه مورد تأیید اسلام ، طل سنتی و تا حدودی طب نوین است و با وجود اینکه ریشه در تاریخ نه تنها ایران ، بلکه دنیا دارد از سوی عده ای بی فایده یا حتی مضر اعلام شده . متأسفانه هنگامی که ادعای این عده را مورد بررسی قرار می دهیم متوجه می شویم آنها برای گفته خود دلیل قاطعی ندارند با این وجود ، عمل ارزشمند حجامت از دهه های پیش در ایران ممنوع گردیده و فقط چند سال است که از احیای دوباره آن می گذرد . ] این شیوه طبی انواع مختلفی دارد که مهمترین آنها حجامت تر و خشک است . [
هرگز نباید حجامت کرد !
مگر اینکه نکات قبل و بعد از آن رعایت شود ، در غیر این صورت ممکن است این عمل مفید ، حتی زیان بار هم باشد . همانگونه که گاهی آبی که مایه حیات است ، با غرق شدن موجب قطع حیات گردد .
در مورد حجامت مباحث فقهی مشرتک و مختصی وجود دارد که به حول و قوه الهی اجمالاً به برخی از آنها اشاره خواهد شد .
قوانین بهداشتی و درمانی که اسلام آن ها را تأسیس یا امضاء نموده ، غالباً دستوراتی ساده ، قابل فهم و سهل الاجرا ست به گونه ای که توده مردم بتوانند از آنها بهره جویند . درحالی که جهان امروز باتکنولوژی و پیشرفت علم ،آرامش وسهولت انجام کار را برای ما به ارمغان آورده . از سوی دیگر موجب شده ما از گذشتگان خود کمی فاصله بگیریم . چه بسا این افتراق باعث شده تا ما مجبور شویم در پیشگیری و درمان دوباره دست به آزمون و خطا بزنیم که همین به بهای عدم سلامتی و کم شدن عمر مردم دنیا تمام شد . عاقلانه نیست که ما تجربیات چندهزار ساله طب طبیعی را بر تجربیات چند ساله طب نوین ترجیح دهیم . یکی از اعمال طبی سنتی ـ اسلامی ، مسأله حجامت است که در طب هر دو جنبه پیشگیری و درمان را ایفا می کند و در این مجموعه به آن پرداخته شده . امید است با طرح این بحث قسمتی از رسالت خود را در زمینه تبیین مسائل دینی به انجام رسانیم .
حجامت چیست ؟
تعریف حجامت : حجامت در زبان فارسی به معنای مداوا ترجمه شده (1) و در زبان عربی به معنای ایجاد انبساط به کار می رود که معادل بادکش است . حجامت مع الشرط ( به عبارتی حجامت تر که امروزه از لفظ حجامت همین نوع قصد می شود ) به معنای بادکش به همراه خون گیری می باشد . این روش عبارت است از ایجاد بادکش و تورم در قسمتی از بدن به مدت چند دقیقه و سپس ایجاد چند خراش سطحی روی پوست که هر خراش حدوداً به عمق 1 میلیمتر و طول 1 سانتی متر به صورت موازی با فاصله حدود 5 میلیمتر می باشد ، به گونه ای که تمامی محیط بادکش شده را بپوشاند ، و بادکش مجدداً همان قسمت به تعداد دو الی پنج مرحله متوالی که هر مرحله آن 3 الی 5 دقیقه طول می کشد .(2) میزان خون گرفته شده به حسب زمان ، مکان و نوع حجامت و خصوصیات فردحجامت شونده معمولاً بین 5 الی 70 سی سی متغیر است .(3)
تاریخچه حجامت :
بر اساس حدیثی ازپیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله ) عمر حجامت با عمر بشر برابری می کند .ایشان پنج چیز را از سنت های پیامبران شناخته که یکی از این پنج چیز حجامت است و بر اساس اعتقادات اسلامی اولین انسان پیامبر بوده . باستانی ترین سند به دست آمده از حجامت به 3300 سال پیش از میلاد مسیح باز می گردد که در مقدونیه پیدا شده.(4) همچنین اوراق پاپیروس مربوط به عصر باستان نشان می دهد که حجامت حدود 2200 سال قبل از میلاد مسیح امری رایج بوده . حجامت در میان مردم پارس و دوره هخامنشی هم به عنوان یکی از فنون پزشکی شایع موضوع ازمون برای قبولی دانش آموختگان پزشکی به کار می رفته . این روش طبی در میان اقوام افریقا و ژرمن هم کاربرد داشته .(5) همچنین برخی از روشهای درمانی حجامت توسط « زوهوفنگ»(6) چینی در حدود 28 سال بعد از میلاد مسیح معرفی شده .(7)
جالینوس نیز در 120 سال پس از میلاد مسیح مطالب متنوعی را در مورد حجامت ذکر می کند .(8) وی اغلب « اراسیسترائوس (9)» را به خاطر عدم استفاده از حجامت مورد انتقاد قرار می داد . آلپینوس(10) از هرودوست یونانی مشهور(11) نقل کرده که مصریان برای درمان برخی بیماریها از حجامت اسفاده می کرده اند(12) همچنین به دستور ادریس نبی در تصویری روی سردرب اهرام ثلاثه مصر حجامت معرفی گردیده که تا کنون باقی است.(13) اعراب هم با این عمل آشنا بوده و از آن سود می برده اند . از احادیث مربوطه چنین بر می آید که پیامبر وقتی در مورد حجامت با اعراب صحبت می فرمودند به شیوه ای سخن می گفه اند که گویی آنان کاملاً با آن آشنایند . چرا که دیده نشده پیامبر در مقام توضیح چگونگی انجام حجامت بر آیند .استفاده از حجامت درممالک اسلامی پس از گسرتش اسلام نیز امری انکار نا پذیر است . پس بنا بر اعتراف تاریخ حجامت امری رایج در میان تمامی مردم دنیا بوده و همین رواج می تواند فوائد حجامت را اثبات کند . چون علم پزشکی علمی تجربی است و اگر این روش طبی خالی از فایده بود ، هرگز به این مقدار در زمان ها و مکان های مختلف شایع نمی گشت .
حجامت در آئینه اسلام :
برای اثبات مورد تأیید بودن حجامت توسط پیامبر شاید بهترین سند 0حدیثی باشد که نزد ما به حدیث معراج معروف گشته . علامه طباطبایی در تفسیر المیزان دیل آیه ای از سوره اسری ، از پیامبر اکرم چنین نقل می کند : اذا صعدنا الی السماء السابعة ما مررت ملک من الملائکه الا قالوا یا محمد احتحجم وامراتک بالحجامه .
شب معراج زمانی که به آسمان هفتم صعود کردم به هیچ ملکی از ملائک گذر نکردم مگر اینکه گفتند : ای محمد حجامت کن و امتت را به حجامت کردن امر فرما . به تبع ایشان ، امامان شیعه نیز این عمل را مورد تحکیم و تأیید قرار داده اند . امیر المؤمنین علی ( علیه السلام ) می فرماید : الحجامه تصحح البدن و تشدد العقل .(14) حجامت بدن را سالم و عقل را زیادت می بخشد .
در کتاب شریف طب الرضا هم باب مستقلی راجع به حجامت از کلمات امام رضا (ع) ذکر گردیده ، همچنین بر اساس روایات متواتر همه ائمه ما از عمل حجامت بهره جسته اند . این احادیث و روایات حکمای بزرگ طب اسلامی و سنتی حجامت را یکی از از ارکان درمانی به حساب می آورند و در موارد فراوانی آن را تجویز می کنند. شیخ الرئیس ابوعلی سینا د رکتاب « قانون در طب » ، محمد زکریای رازی در کتاب « الحاوی» ، اخوینی در کتاب « آداب المتعلمین » و سید اسماعیل جرجانی در « ذخیره خوارزمشاهی » بطور تفصیلی در مورد حجامت و قانونمندی ها و موارد تجویز آن صحبت کرده اند .
علم طب دو جنبه دارد : 1) جنبه پیشگیری و بهداشت 2) جنبه درمان . عمل طبی حجامت در دین شریف اسلام از هردو بعد مورد بررسی قرارگرفته ، مثلاً از لحاظ بهداشتی و پیشگیری در کنار مسواک ردن و خلال کردن ( که هردو از از اعمال بهداشتی طب هستند ) آمده است .(15) و از لحاظ درمانی جزء چهار شیوه اصلی درمانی معرفی شده است.(16) با این اوصاف به طو رقطع می توان گفت : حجامت جزء احکام امضائی و مسلم اسلام است و اهمیت آن به حدی است که ملا حسن فیض ( رضی الله عنه ) طی فتوایی آموزش حجامت را برای مردم هر شهر واجب کفائی می شمارد.(17)
موقعیت حجامت و طب جدید :
آنچه امروزه به عنوان طب نوین شناخته می شود طبی است که بنیه آن « را غرب بنا نهاده . این نوع طب پس از گسترش استعمارات برخی کشورهای غربی کم کم به مشرق زمین هم راه یافت و تاجائی گسترس یافت که امروزه عموم مردم آن را جایگزین طب سنتی می دانند . پس برای اینکه بدانیم نظرات ابتدائی طب نوین در مورد حجامت چیست ، باید به تحقیق در آراء بزرگان طب غرب پرداخت . لذا در اینجا اختصاراً به بیان برخی شواهد که مبتنی بر قبول حجامت به عنوان یک شیوه طبی از سوی حکمای پزشکی غرب است می پردازیم :
1) نوشتن کتب و آثار متعدد در مورد حجامت ، آثاری همچون کتاب حجامت درمانی نوشته ایلکی چراکی . وی در این کتاب با نقل از برخی اندیشمندان پزشکی و دلایل علمی مکانیسم انواع حجامت را توضیح داده . حجامت یک روش آزموده اثر یوهان آبله .
2) تقریرات افراد متعددی همچون : پروفوسور بلینی(18) ( پزشک عالیرتبه ایتالیایی که عمل حجامت خشک را مورد توجه قرار داد ) ، فلوریشد اریبازوس(19) ( که در مورد خون گیری های موضعی و حجامت حرف های زیادی می زند ) و بالاخره جالینوس ،کسی که عده ای او را پدر علم طب در غرب می خوانند و بقراط از متقدمین این چرخه .
3) تشکیل انجمن ها و گروه هایی برای تحقیق و انجام حجامت(20) : در کشور های غربی حجامت مورد توجه و شیوه دانشمندان قرار گرفته است . کشور های آلمان و انگلیس از آن جمله اند ، به طوری که نقل شده دربار شاهی انگلستان حجّام مخصوصی دارند . در ایالات متحده امریکا هم اخیراً مراکزی جهت تحقیق پیرامون حجامت تأسیس شده و کتب و مقالات قابل توجهی انتشار یافته( برای نمونه می توان به کتاب حجامت درمانی که نقل آن در همین فصل گذشت اشاره نمود ). هم اکنون حجامت در 41 کشور جهان به رسمیت شناخته شده و در حال انجام و تحقیق است .(21)
در پایان فصل لازم به ذکر است که مقبولیت حجامت به عنوان یک شیوه طبی نظر همه پزشکان نیست . بلکه عده ای با آن مخالفت ورزیده یا برای آن جایگزین های مناسب تری قائل اند . با این وجود مشخص شد که طب جدید هم اصالتاًًًَ منکر فوائد آن نبوده و این عمل مفید از ابتدا تأسیس توسط پزشکان نامدار این رشته مورد استفاده واقع شده .
تفاوت خون گیری و حجامت
عمده فرق اصلی در اهدای خون با حجامت ، این است که در حجامت ، خون گیری از طریق مویرگ های لنفاوی است و در اهدای خون از ورید های اصلی که مقدار خون گرفته شده در هر کدام متفاوت است . در حجامت خون به صورت خودکار جاری شده و خود به خود قطع می شود . خون خارج شده ، خونی است که به حد لزوم دفع شده است . اما در اهدای خون مقدار دریافتی منوط به تشخیص پزشک است . نتایج آزمایشات نشان می دهد که خون حاصله از حجامت ، حاوی 30% پلاسما و 70% گلبول می باشد و این در حالی است که خون گرفه شده از ورید شامل 70%پلاسما می باشد ، به همین دلیل ، خون گیری باعث ضعف در بدن ، حجامت موجب نشاط و سلامتی می شود .(26) همچنین در طرحی که در بیمارستان لقمان حکیم تهران انجام شد ، فاکتورهای بیوشیمی موجود در خون وریدی را با خون حجامت همزمان مقایسه کرده اند که تفاوت فاحشی مشاهده گردیده ، طوری که فقط میزان کلسترول خون حجامت ، 5/3 برابر بیشتر از خون وریدی بود ، بنابراین حجامت برای کاهش میزان کلسترول خون مفید است . همزمان سم موجود در خون حجامت را با سم موجود در خون ورید مقایسه کرده اند ، به این نتیجه رسیده اند که سم موجود در خون حجامت 23 برابر سم خون وریدی بود که با توجه به فراوانی مسمومیت های غذایی ، شیمیایی ، آلرژیک و تنفسی که در اثر پراکندگی سرب و آلاینده های دیگر که در محیط های صنعتی ، عمومی و شهر های بزرگ وجود دارد ، حجامت برای مقابله با این تهدیدات جانی کافی است. (27) روایت شده در مهمانی ای که زن یهودی برای رسول خدا ( صلی الله علیه و آله ) و بزرگان اسلام ترتیب داده بود تا آنان را مسموم نماید ، پس از اینکه حضرت متوجه شدند ، فرمودند : کسانی که از این غذای مسموم خورده اند حجامت کنند .
آشنایی بیشتر با زیباتنی ها
پاسخ به رایج ترین سوالات کاربران
اطلاعیه مدیریت سایت
پاسخ با نقل قول
